Negatieve stroomprijzen zijn geen reden tot paniek

Een vijfde van alle zonnestroom in ons land werd vorig jaar geproduceerd wanneer elektriciteit niets opbracht of het zelfs geld kostte om stroom op het net te zetten, berichtte De Tijd onlangs. In 2022 ging het om 118 uren met negatieve prijzen, in 2023 waren dat er al 253, en in 2024 zelfs 458. De trend is duidelijk. Maar in plaats van in paniek te schieten of onze zonnepanelen van het dak te halen, is het tijd om te kijken naar de kansen die die evolutie met zich meebrengt.

We zitten midden in een ongeziene energietransitie. De productie van zonne- en windenergie groeit razendsnel. Dat is goed nieuws voor onze energiebevoorrading en de toekomst van onze planeet. Maar het brengt ook nieuwe uitdagingen met zich mee: onevenwichten op het energienet.

Dat zijn bijvoorbeeld momenten met overvloedige productie op zonnige en winderige dagen. Dan vormt het injecteren van (te veel) stroom op het net een probleem. De negatieve prijssignalen uit de markt zijn dan een logisch gevolg: ze stimuleren extra verbruik en ontmoedigen bijkomende injectie naar het net.

De omgekeerde situatie komt ook voor, als er veel minder zon blijkt te zijn dan voorspeld, of plots een wolk Saharazand verschijnt. Op 26 maart was er liefst 1,7 gi­ga­watt minder zonneproductie dan voorspeld. Alsof twee nucleaire centrales uitvallen.

Dat gat dient natuurlijk opgevangen te worden. Opnieuw helpen prijssignalen, nu in de omgekeerde richting om extra productie - of het afschakelen van verbruik - aan te moedigen. Hallucinante bedragen worden daarvoor neergelegd, zoals net geen 1.900 euro per megawattuur op 26 maart om 11 uur.

Flexibiliteit

Actief sturen op productie en verbruik kan dus een krachtige hefboom zijn. Bedrijven of huishoudens die op het juiste moment hun batterijen opladen, elektrische voertuigen voeden of productieprocessen opschalen, halen actief waarde uit wat de markt als ‘overschot’ beschouwt.

Tegelijk loont het ook de productie tijdelijk te beperken, als opschalen van verbruik niet mogelijk is - een proces dat we kennen als 'curtailment'. Wie zonne-energie opwekt en injecteert tijdens negatieve prijsmomenten riskeert kosten. Maar de productie kan op zulke momenten automatisch worden teruggeschroefd. Je wekt alleen op wat je lokaal nodig hebt, je vermijdt in eerste instantie injectiekosten, vervolgens strijk je nog een vergoeding op én je draagt bij aan netstabiliteit. Niets gaat verloren, alles wordt benut.

Het echte verschil wordt gemaakt in die operationele flexibiliteit: de mogelijkheid om vraag en aanbod in real time op elkaar af te stemmen. Niet door manueel zonnepanelen uit te trekken, maar door intelligent te schakelen tussen afname, opslag, injectie, curtailment en consumptie. Wie dat goed aanpakt, maximaliseert niet alleen zijn eigen rendement, maar ondersteunt tegelijk de stabiliteit van het net en versnelt de energietransitie. Door dit toe te passen zal de gemiddelde aankoopprijs van energie aanzienlijk lager uitvallen.

Dit is geen randfenomeen, maar een structurele verandering. De toekomst van energie is dynamisch en decentraal. De sleutel ligt in flexibiliteit - bij consumenten, bedrijven en technologie.

We staan voor een verschuiving: van paniekreacties naar proactief beheer. Van statisch verbruik naar slimme aansturing. Van klassieke modellen naar nieuwe marktopportuniteiten. Negatieve prijzen zijn niet het probleem. Ze zijn het signaal dat het tijd is om het systeem mee te laten evolueren.