Naar een confederale realitycheck in 2024

Het lijkt een eeuwigheid geleden, maar vlak na de verkiezingen van 2019 was het al confederalisme wat de klok sloeg. Er bestaan twee Belgiës, kopte Le Soir. We leven in verschillende democratieën, beaamde Laurette Onkelinkx van de PS. De Open VLD-burgemeester van Lokeren, Filip Antheunis, lanceerde een petitie voor confederalisme. Het leek wel of iedereen plots de analyse van de N-VA deelde. Het confederalisme leek onafwendbaar.

Waar zijn de belgicisten gebleven, vroegen sommige commentatoren zich enigszins vertwijfeld af. Amper een paar maanden eerder hadden die nochtans het laken naar zich toe kunnen trekken. In het kielzog van de klimaatmarsen kwam er ei zo na een verregaande herfederalisering van het klimaatbeleid.

Maar dan was er de confrontatie met de electorale realiteit. In Vlaanderen won uiterst rechts de verkiezingen, in Wallonië uiterst links. De politieke continenten waren verder uiteengedreven dan ooit. We waren vertrokken voor een eindeloze regeringsvorming. Het lukt nooit om een normale federale regering te maken, dachten velen.

Tot begin 2020 een deus ex machina verscheen voor België: corona. Het virus duwde het confederalisme in een mum van tijd naar de achtergrond. De klassieke politieke tegenstellingen werden bevroren. Zolang corona regeerde, kon de Vivaldi-coalitie een schijn van normaal bestuur ophouden. Het verhaal van de negen gezondheidsministers drong de Vlaamsgezinden in het defensief. Confederalisme was niet de oplossing, maar wel ‘eenheid van commando’, werd het dominante discours in de media. Dat werd nog versterkt toen we nadien van de ene crisis in de andere rolden.

Confederale bocht

Toch is de kans groot dat de geschiedenis van 2019 zich in 2024 herhaalt. Voor wie vandaag droomt van een Belgische renaissance dreigt het opnieuw een pijnlijk ontwaken te worden na de verkiezingen. Het politieke zwaartepunt in Vlaanderen kan nog meer naar rechts verschuiven, dat in Wallonië nog meer naar links. Dan zullen we opnieuw veel commentatoren en politici de confederale bocht zien maken. Niet van harte, maar omdat ze nu eenmaal het hoofd moeten buigen voor de realiteit. Als België uit twee verschillende werelden blijkt te bestaan, kun je de institutionele structuur maar beter in lijn brengen daarmee.

De N-VA-voorzitter Bart De Wever lijkt nu al te anticiperen op die confederale realitycheck in 2024. Dat de Vivaldi-regering bijna verlamd is door intern geruzie zet het klassieke N-VA-discours kracht bij. België werkt niet. Dus moeten we het ten gronde hervormen. Dat blijft een ijzersterk verhaal.

Toch is de strategie van De Wever niet zonder risico. De achtereenvolgende crisissen hebben het anticommunautaire sentiment dieper doen insijpelen dan in 2019. Dat maakt de N-VA kwetsbaar. Met die partij zijn we vertrokken voor jaren van institutioneel gepalaver, zal men zeggen. Wie zit daarop te wachten? Zouden we niet beter eerst de echte problemen oplossen? En op ‘België werkt niet’ is de voor de hand liggende repliek dat de Vlaamse regering ook niet bepaald uitblonk in daadkracht.     

Misschien zou het electoraal lonender zijn voor de N-VA om keihard in te beuken op Vivaldi en daarbij vooral te focussen op de economie. Het confederalisme zou dan na de verkiezingen als een duiveltje uit een doosje tevoorschijn kunnen komen. Alleen zou dat niet eerlijk zijn tegenover de kiezers. Bovendien zou de N-VA de mensen dan iets wijs moeten maken wat de partij zelf al lang niet meer gelooft: dat het mogelijk is om in het huidige Belgische systeem een efficiënt beleid te voeren.  

De Wever vertelt liever de waarheid. Dat siert hem. Maar zo speelt hij hoog spel. De Vlaams-nationalisten moeten de andere partijen zo ongeveer wegblazen in 2024, willen ze het confederalisme kunnen forceren. In het andere geval is het opnieuw vijf jaar Vivaldi en kan dit gestolde en onwerkbare land zich opmaken voor zijn 200ste verjaardag.