Marine Le Pen boekt ook een overwinning op Europa

Door Steven Van Hecke, docent Europese en ver­gelijkende politiek aan de KU Leuven

Marine Le Pen doet het opnieuw. Net als tijdens de Europese verkiezingen van mei 2014 speelt haar Front National (FN) iedereen naar huis. Althans, zo lijkt het.

De score van extreemrechts is uiteraard indrukwekkend. Bij de vorige regionale verkiezingen in 2010 haalde het FN in de eerste ronde amper 11,4 procent van de stemmen. Zondag slaagde de partij erin haar aanhang meer dan te verdubbelen, tot zo’n 27,7 procent. Ruim een kwart van de Fransen, zo’n 6 miljoen kiezers, verkoos dus het FN boven een van de andere politieke formaties.

Tegelijk is die score geen opmerkelijke vooruitgang tegenover anderhalf jaar geleden. Bij de Europese stembusslag - weliswaar in één ronde, zoals in alle andere EU-lidstaten - behaalde het FN 24,8 procent. De partij werd voor het eerst de grootste van Frankrijk - een schokgolf die intussen lang lijkt uitgedoofd - en won ruim van de socialisten en gematigd rechts. Dat was dit keer niet het geval. En dan komt er volgende zondag nog een tweede ronde, waarin de PS en Les Républicains traditioneel sterker scoren.

Betekent dat dat de overwinning van het FN mag worden geminimaliseerd? En dat de vluchtelingencrisis en de terroristische aanslagen geen impact hebben gehad? Geenszins. Maar een antwoord op vooral de tweede vraag is minder vanzelfsprekend dan veel waarnemers aanvankelijk dachten. Velen gaan er gemakshalve van uit dat het politieke klimaat in Frankrijk vooral extreemrechts wind in de zeilen geeft. Maar of dat zich ook electoraal laat vertalen in een bonus voor het FN, staat niet vast.

Zo kan de relatief hoge opkomst een deel van die bonus teniet hebben gedaan. Mogelijks zette de verwachte winst voor Le Pen veel traditionele kiezers ertoe aan alsnog naar de stembus te trekken. Kwestie van het patriottisme na 13 november niet volledig te laten wegkapen door extreemrechts. Het FN is vastberaden om de Franse politiek grondig door elkaar te schudden. Maar veel tegenstanders zijn net zo vastberaden om dat niet zonder slag of stoot te laten gebeuren.

De belangrijkste overwinning voor Le Pen is de consolidatie van het FN op een hoog stemmenpercentage. Het FN is ontegensprekelijk de derde politieke stroming van Frankrijk, niet eens zo ver verwijderd van de scores van links en rechts. Op het niveau van de kiezers is een stem voor het FN een nuttige stem. En die stemmen heeft Le Pen broodnodig om te slagen in haar doel: de tweede ronde halen van de Franse presidentsverkiezingen in het voorjaar van 2017.

Op het niveau van de partijen is het FN dankzij die consolidatie een formatie waarmee rekening moet worden gehouden. Vooral daarop zal Le Pen blijven hameren, al was het maar om te onderstrepen dat haar partij en haar kiezers door de klassieke partijen worden genegeerd en uitgesloten. Dat is meteen het terrein waarop het FN wellicht de grootste impact kan hebben: niet op het beleid van de machthebbers in Parijs, maar op de interne cohesie van de andere partijen.

Eerder vroeg dan laat zullen de partijstrategen van de PS en Les Républicains zich het hoofd breken over de vraag hoe ze de FN-kiezers kunnen heroveren. Vooral bij gematigd rechts belooft dat, zacht uitgedrukt, een pittige discussie te worden. Na de tweede ronde zal blijken of partijvoorzitter Nicolas Sarkozy zich kan handhaven en in de laatste rechte lijn zit om namens Les Républicains revanche te nemen op François Hollande en opnieuw president te worden. Komt zijn positie ter discussie, dan staan minstens twee vervangers klaar: de oud-premiers François Fillon en Alain Juppé. Van de laatste is bekend dat hij een gematigder discours hanteert en meer inzet op Europese samenwerking. Het tegendeel van wat het FN beoogt.

Dat laatste is niet onbelangrijk aangezien het FN eveneens een overwinning boekt op Europa. Zijn anti-EU-discours is geen bijzaak, maar wordt als essentieel gezien in de verklaring van zijn grote aanhang onder de Franse kiezers. Een dergelijk succes strookt met een steeds groeiende onderstroom, die ook in andere lidstaten duidelijk aan de oppervlakte komt. Marine Le Pen herinnert ons er dus aan dat ook de EU nog lang niet toe is aan de herovering van de hearts and minds van haar burgers. Al zeker de Franse niet.