Leemans had beter gezegd: ‘Ik werk liever’

Ik stond in 2005 aan een stakerspiket als hr-directeur. Ik staakte niet mee, maar wilde horen wat er leefde. Er waren toen stakingen tegen het Generatiepact, dat het systeem van brugpensioen lichtjes beperkte. Een van de stakers zei mij dat hij een zwaar beroep had. Ik zei dat mijn job als personeelsdirecteur ook een zwaar beroep is en stelde hem voor met mij te ruilen. Zijn laconieke antwoord sprak boekdelen: ‘Ik werk liever.’

De verontwaardiging over de exit van de ACV-baas Marc Leemans is groot. ‘Dit is not done’, schreeuwt men. Wel, de meeste mensen vergeten dat brugpensioen geen pensioen is, maar een ontslag waarvan de gevolgen verzacht worden door een toeslag. Het systeem werd uitgevonden in tijden van economische malaise en nadien herdoopt tot SWT, het stelsel van werkloosheid met bedrijfstoeslag, maar het principe is hetzelfde.

Een ontslag van een werknemer kan alleen op initiatief van de werkgever. Brugpensioen of SWT is geen recht, maar een gunst.

Maar zo is het lang niet geweest. Brugpensioen werd gezien als een recht. Iedereen die aan de eisen voldeed, kon het aanvragen. Mensen richtten hun horizon op de leeftijd van 55 of 58. Bij herstructureringen waren er excessen van 50 of zelfs 48 jaar.

De druk op werkgevers om automatisch SWT toe te kennen was groot. Laten we eerlijk zijn, veel werkgevers hebben het systeem ook gebruikt om herstructureringen te verzachten of individuele medewerkers kwijt te spelen.

Wat Leemans doet, is niet zo ongewoon. Velen deden het hem voor en vakbonden hebben brugpensioen altijd gezien als een manier om mensen vroeger uit het arbeidscircuit te halen, zeker na een lange loopbaan in een moeilijk beroep.

Veranderende tijden

De maatschappelijke tendens is er een van langer werken. De pensioenleeftijd gaat naar 67 en ook de reële pensioenleeftijd kruipt omhoog. De participatiegraad van ouderen stijgt ook.

Wat goed is aan de commotie is dat de publieke opinie de omslag maakt, langer werken als normaal begint te beschouwen en systemen als SWT minder aanvaardt.

Maar wellicht is ook dat niet helemaal waar, want het zijn de mondige mensen die in relatief 'propere' jobs zitten die reageren. Mensen die vroeg begonnen te werken, en in echt zware beroepen zitten - en hier ligt de gevoeligheid van de definitie - zullen wellicht meer begrip hebben. Hoewel ik mij kan voorstellen dat ze het beroep van een goed betaalde syndicale politicus niet echt als zwaar zullen bestempelen.

De demarche van de syndicale leider is ongelukkig. Hij had het beter anders aangepakt. Want er zijn alternatieven voor SWT: een deeltijdse landingsbaan, een remotie (een stap terugzetten in de carrière) en waarom niet, een job als adviseur.

De dames en heren politici die moord en brand schreeuwen, zouden beter werk maken van de hervorming van de pensioenen en eens een ernstige arbeidsdeal maken in plaats van te morrelen in de marge. Ze mogen best in eigen boezem kijken.

Hetzelfde geldt voor andere organisaties. Waar geld is, wordt gegraaid.

Goede leiders doen dat niet. Ze wegen altijd het dilemma af, maar keer op keer zie je mensen die wars van het ethische aspect onbeschaamd gaan voor het eigen gewin, vaak gedekt door een overeenkomst. De mensen kijken ernaar en spreken schande.

In het geval van de syndicale leider: hij past alleen een wettelijk systeem toe, hoe spijtig en weinig voorbeeldig dat ook mag zijn. Ethiek en de wet vallen niet altijd samen.

Ik ben benieuwd welke inspiratie men zal putten uit die ongelukkige maar zeer zichtbare anekdote van de vermoeide syndicale leider die met brugpensioen wilde en zich liet ontslaan. Hij had beter gezegd: ‘Ik werk liever.’