Laat werkgevers mee puzzelen voor combineren werk en gezin

De scholen zijn weer open. Sportclubs, jeugdbewegingen en het deeltijds kunstonderwijs hernemen hun werking. Veel gezinnen zijn opgelucht: kinderen kunnen hun sociaal leven oppikken, ouders die nog thuis werken krijgen meer rust. Toch breekt een periode aan van plannen en herplannen, zeker voor ouders die buitenshuis werken, bijvoorbeeld in de horeca, de zorg of de distributie.

Neem een gezin met drie kinderen van 2, 4 en 7. Beide ouders werken ook in coronatijden buitenshuis. Elk kind gaat naar een andere plek: kinderdagverblijf, kleuterschool, basisschool. Elke plek heeft een eigen klok, met andere start- en stoptijden. Geen van die klokken loopt gelijk met die van de jobs van de ouders. Dus is er buitenschoolse opvang nodig. En dan zwijgen we nog over hobby’s, boodschappen, extra zorg voor een van de kinderen of voor familieleden. Een planning die rekening houdt met de klokken van alle levensdomeinen van alle gezinsleden is niet vlug gemaakt. Niet elk gezin heeft familie in de buurt. En weinig gezinnen kunnen zich een dagelijkse babysit veroorloven.

Jobadvertenties

In jobadvertenties beweren werkgevers vaak aandacht te hebben voor de balans tussen werk en privé. Dat lijken twee blokken, maar in de praktijk zijn het er meer: het privéblok bevat de levensdomeinen van alle gezinsleden. Bovendien loopt de verantwoordelijkheid voor een job vaak door na de werktijd. Wel zijn de jobvereisten dikwijls zo dominant dat ouders alle andere taken rond hun werkrooster moeten organiseren. Wie draagt de verantwoordelijkheid voor dat plan- en schikwerk? De werknemer. Dat valt kennelijk onder zijn privétijd.

In het Europese Interreg 2Zeeën-programma liep een project dat de combinatie van werk en gezin gemakkelijker wilde maken voor ouders die moeilijk werk vinden of houden. In die context interviewden we een aantal Vlaamse werkgevers. De meesten beseffen hoe lastig werk en gezin te combineren zijn, maar zien de planning  als de verantwoordelijkheid van de werknemer. En voor nieuwe oplossingen kijken werkgevers naar de kinderopvang, die ze niet flexibel genoeg vinden. Inderdaad zijn weinig kinderopvanginitiatieven ’s avonds of tijdens het weekend open. Ook leggen kinderdagverblijven de opvangdagen ver op voorhand vast, wat botst met onvoorspelbare werkuren.

Flexibel

Waarom moet alle verantwoordelijkheid bij de kinderopvang en bij de ouders liggen? Flexibelere kinderopvang zou inderdaad veel gezinnen helpen. Maar als de inspanningen alleen daar liggen, ontstaat het risico dat werkgevers meer flexibel werk organiseren. En dan zijn gezinnen weer bij af. Het klopt dat een werknemer vrij kan kiezen een gezin te stichten. Die keuze brengt verantwoordelijkheden en kosten mee. Maar het klopt evengoed dat werknemers niet actief kiezen voor een job met flexibele uren. In het beste geval kiezen ze voor een jobinhoud, in het slechtste voor de job die beschikbaar is.

Als alle verantwoordelijkheid voor de combinatie tussen werk en gezin bij de gezinnen ligt, betekent dat dat mensen die alleen flexibele jobs vinden niet het recht hebben een gezin te stichten. Tenzij ze over een netwerk beschikken of zich een woonst kunnen veroorloven vlak bij een kinderopvang met atypische openingsuren.

Vier inzichten

Wat kunnen werkgevers doen? Te rade gaan bij de kinderopvang! Tijdens het Interreg2Zeeën-project onderzochten kinderopvangorganisaties hoe ze flexibeler kunnen werken. Vier inzichten uit die experimenten kunnen werkgevers helpen.

1. Begin met de ‘why’. Kinderen kunnen zich slecht voelen in een prachtige kinderopvang als die hun ouders stress bezorgt. Net zo gedijen werknemers beter als ze niet hoeven te piekeren over de zorg voor hun kinderen, of voor andere familieleden. Dat is fijn voor alle collega’s.

2. Geef je kernwaarden op andere manieren vorm. In de kinderopvang is stabiliteit een kernwaarde, maar er bestaan alternatieven voor een vast opvangplan met een vaste verzorger. Net zo is snelheid maar één mogelijke vorm van klantvriendelijkheid.

3. Zoek mee. Tijdens het project bleken gezinnen opgelucht als iemand samen met hen de regels bekeek, hun rechten opzocht of een planning opstelde. Bovendien betekent hulp erkenning van de complexe situatie.

4. Betaal mee. Soms was er opvang op atypische uren, maar vielen de meerkosten te duur uit voor de ouders. Maar waarom zouden alleen de ouders de extra opvangkosten moeten betalen? Ze boeten twee keer in aan comfort: ze werken op sociaal moeilijke uren én hebben hogere financiële lasten.

Tijd voor actie dus, beste werkgevers, zodat gezinnen de taken uit verschillende levensdomeinen vlotter kunnen combineren. Meer nog: maak puzzelwerk overbodig. Een Engelse hotelketen besliste de werkshifts gelijk te laten lopen met de openingsuren van de scholen en de kinderdagverblijven in de buurt. De huidige en de toekomstige werknemers zullen u dankbaar zijn.