Klimaattop COP29 in Bakoe | Het wrange theater in Azerbeidzjan

Terwijl de wereld almaar dringender behoefte heeft aan concrete actie tegen klimaatverandering vindt de internationale klimaattop COP29 plaats in Azerbeidzjan. Een keuze die vragen oproept over de geloofwaardigheid van de Verenigde Naties en hun toewijding aan zowel mensenrechten als milieu.

Het contrast tussen de duurzame beloften van de klimaattop en de realiteit van de gastheer, die spreekt van ‘de COP van vrede’, is stuitend. Terwijl wereldleiders zich in Azerbeidzjan verzamelen, blijven de ernstige mensenrechtenschendingen door het gastland onderbelicht. Die omvatten onder meer de onmenselijke behandeling van Armeense krijgsgevangenen, een direct gevolg van de etnische zuiveringen die plaatsvonden in Nagorno-Karabach/Artsakh in 2020. Ondanks internationale oproepen voor hun vrijlating blijven deze gevangenen in erbarmelijke omstandigheden vastzitten.

De hypocrisie van Azerbeidzjan als gastheer wordt verder benadrukt door recente ontwikkelingen in het internationaal recht. Deze week nog gaf het Internationaal Gerechtshof (ICJ) Armenië de volledige toestemming om zijn zaak tegen Azerbeidzjan wegens raciale discriminatie onder het CERD-verdrag (internationaal verdrag tegen rassendiscriminatie, red.) voort te zetten. Azerbeidzjan wordt dus ook internationaal ter verantwoording geroepen voor schendingen van mensenrechten.

Ironisch genoeg was het Armenië dat Bakoe de mogelijkheid gaf gastheer te worden van COP29. Na uitgebreide diplomatieke onderhandelingen in Dubai tijdens COP28 trok Armenië niet alleen zijn eigen kandidatuur, maar ook zijn bezwaren tegen Azerbeidzjan in. Dat gebeurde in ruil voor een overeenkomst over de vrijlating van Armeense gevangenen. Toch zitten nog altijd veel mensen vast in Azerbeidzjan, onder wie acht politieke gevangenen zoals Ruben Vardanyan en Arayik Harutyunyan. Daarnaast zijn er 36 krijgsgevangenen en wordt een onbekend aantal burgers als gijzelaars vastgehouden.

Olie en gas

Azerbeidzjan, een land waarvan de economie bijna volledig drijft op de export van olie en gas, is wellicht de minst geschikte plek voor een klimaattop. Dat het zich een groen imago probeert aan te meten is een klassiek geval van greenwashing, waarbij een land zijn internationale imago verbetert terwijl het intern beleid nauwelijks verandert.

Europa, dat almaar afhankelijker wordt van Azerbeidzjaans gas, lijkt bereid die discrepanties door de vingers te zien. Het blijft fossiele brandstoffen uit Azerbeidzjan importeren en plant die import zelfs te verdubbelen tegen 2027. Hoe ernstig is de Europese inzet voor klimaatrechtvaardigheid als economische belangen de overhand krijgen?

Het organiseren van een klimaatconferentie in een land dat bekendstaat om zijn schending van mensenrechten en actieve bijdrage aan de klimaatcrisis laat ook zien hoe ver we zijn afgedwaald van de oorspronkelijke doelen van deze topbijeenkomsten. Dat stelde ook de klimaatactiviste Greta Thunberg, die voor protesten naar het Georgische Tbilisi afreisde.

De COP29 moet niet alleen gaan over klimaatdoelen, maar moet ook de gastheer verantwoordelijk houden voor zijn acties. Klimaatrechtvaardigheid is onlosmakelijk verbonden met mensenrechten. Een werkelijk duurzame toekomst kan niet op onderdrukking en uitbuiting gebouwd worden. Als Europa en de rest van de wereldgemeenschap echt leiderschap willen tonen, moeten ze niet alleen Azerbeidzjan ter verantwoording roepen, maar ook hun eigen beleid heroverwegen. Alleen zo kunnen we hopen op echte verandering.