Kennis is macht in de omgang met Xi Jinpings China

Xi Jinping begint aan een derde ambtstermijn aan het hoofd van de Chinese Communistische Partij (CCP). In het voorjaar van 2023 zal hij met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid ook weer aangesteld worden als president van China. Daarmee komt een einde aan een periode van politieke hoogspanning in Peking. Ondanks geruchten eerder dit jaar over groeiende onvrede met Xi in zijn partij is het overduidelijk wie nog altijd de plak zwaait.

Maar boven China blijft een donkere wolk van onzekerheid hangen. Xi is het politieke en economische landschap grondig aan het hertekenen. De vrije markt verliest terrein ten voordele van economische controle door de partijstaat. Met elk partijcongres en elk disciplinair onderzoek zijn er aan de top stemmen verdwenen die tegengewicht hadden kunnen bieden. Het Chinese Covid-19-beleid, de slabakkende economie en de relaties met Rusland zijn maar enkele voorbeelden van kwesties waarbij de cruciale vraag is wat zich afspeelt in het hoofd van één man.

In het verleden kwam de Europese interesse in Chinese partijpolitiek vooral neer op de vraag hoe die het zakenklimaat in China zou beïnvloeden. Die tijd is voorbij. Het feit dat China manifest geen democratie is en bovendien een wereldmacht in snelle wording, is de nieuwe lens waardoor het Westen naar China kijkt.

Onze economische afhankelijkheid van China maakt ons kwetsbaar. In onze gretigheid om handel te drijven en te investeren hebben we onze eigen economische, technologische en strategische positie verzwakt en de Chinese versterkt. Dat besef is traag gegroeid, maar het wint elke dag terrein.

Het is goed dat we de naïviteit voorbij zijn. Nu meer dan ooit moeten we ook onze visie op China onderbouwen met kennis. Dat vergt inspanningen. De grootte van het land, de aard van het politieke systeem en de moeilijkheidsgraad van het Chinees maakten de studie van China altijd al complex. Onder Xi komt daar de toenemende geslotenheid bij als extra bemoeilijkende factor. Een gebrek aan inzicht creëert het gevaar China dat een scherm wordt waarop we onze eigen waarden, interesses en belangen projecteren.

Omtoveren

Sommige analyses van de toespraak die Xi op het partijcongres gaf, zijn daar een voorbeeld van. Er heerste verbazing over hoe Xi het economisch zeer dure Chinese Covid-19-beleid presenteerde als een succes. Enerzijds is die voorstelling van de feiten een uiting van Xi's macht en die van het Chinese propaganda-apparaat, dat elke miskleun kan omtoveren in een succes.

Anderzijds doen Xi’s woorden ook de vraag rijzen wat in zijn ogen de maatstaf van succes is voor zijn partij. Lang dachten we dat het economische groei was, en we droegen daar graag ons steentje toe bij. Dat is nu helemaal niet zeker meer.

Veiligheid was een prominent thema in Xi’s toespraak. Een analyse van de Amerikaanse denktank Center for Strategic and International Studies toont aan dat het woord ‘veiligheid’ (anquan) opvallend meer viel dan tijdens het vorige partijcongres. Een geslotener China dat het economisch moeilijker krijgt en zich bovendien bedreigd voelt, dat is een potentieel gevaarlijke combinatie. Daarmee omgaan wordt een van de grootste uitdagingen van dit decennium, zeker als Europa in zijn Chinabeleid niet slaafs aan het handje van de Verenigde Staten wil lopen.

Een sterk Europeese Chinabeleid vergt meer duidelijkheid en eensgezindheid over de regionale, nationale en Europese doelstellingen in de relaties met China. Het vergt ook een veel grotere investering in onze China-expertise. Wat zijn China’s plannen met Taiwan? Wat zijn de risico’s van een aangekondigde Chinese investering in ons land? Welk niveau van staatssteun geniet een bedrijf in China? Als we van zulke complexe kwesties onze eigen gefundeerde analyse willen kunnen maken, hebben we een doorgedreven kennis van China nodig, ook van de taal. Daar moeten we dringend meer op inzetten aan onze universiteiten, in de diverse overheden en in de bedrijfswereld.

De oorlog in Oekraïne en de relaties met Rusland slorpen momenteel de aandacht op. Nochtans is het net die oorlog die wijst op het belang van inzicht in China. Niet alleen inzicht in onze economische afhankelijkheid, maar ook in de negatieve veiligheidsperceptie die daar heerst, terwijl de Chinese leider steeds minder binnenlandse kritiek krijgt.