Het is te laat om het blikje nog één keer een eindje verder te schoppen

Het rommelt in onze samenleving. De leerkrachten betogen tegen de pensioenplannen van de Arizona-onderhandelaars. Lees: we willen niet dat er iets verandert. Ondernemers steigeren bij de gedachte aan vermogensbelastingen. Lees: we willen niet dat er iets verandert. De zorgkoepels verzetten zich tegen stille besparingen. Lees: we willen niet dat er iets verandert.

Dat zijn slechts enkele voorbeelden en ik kan voor elk ervan begrip opbrengen. Niemand wil een lager pensioen krijgen, meer belastingen betalen, het slachtoffer zijn van besparingen. Maar als we allemaal niet willen ‘dat er iets verandert’, dan verandert er ook niets.

Nochtans leven we in een samenleving die daar veel nood aan heeft. Tot dusver hebben we moeilijke beslissingen kunnen uitstellen. Dat 'kicking the can down the road'-beleid heeft ons gebracht waar we nu staan.

Maar de situatie is onhoudbaar. Onze bevolking vergrijst, de competitiviteit van onze economie is verzwakt, we moeten door een digitale en energietransitie en ondertussen is er ook geopolitieke onrust. Dat resulteert in een complexiteit die om diepgaande verandering vraagt.

Het gevaar van het ‘voor de eigen groep’ denken is dat je een opbod van protesten krijgt. Wie het meeste lawaai maakt, wint. Wie het minste ophef maakt, heeft pech. We eindigen met wat compromissen waarbij de luidste roepers het hardste wegen. En zo schoppen we het blikje weer een eind verder.

Frustraties en afgunst

Het is makkelijk om over de politiek te zeuren, af te geven op MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez of formateur Bart De Wever (N-VA). Maar het kan ook anders. Toen ik in Zweden woonde en werkte, viel me de grote tolerantie tegenover het beleid op. Omdat het gevoel er leeft dat de leiders bij de overheden, de sociale partners en de industrie na overleg zoveel mogelijk de juiste dingen doen voor het land.

Zweden zijn niet zo anders dan wij. Als mensen zien dat geld over de balk gegooid wordt of onrechtmatig verdeeld, komt er protest. In België hebben we weinig zicht op de kosten en privileges van iedereen in de maatschappij. Dat leidt tot frustraties en afgunst. Een vereenvoudiging van alle subsidiemechanismen en geldstromen, gekoppeld aan een hoge graad van transparantie, zou wellicht de beschermingsreflexen die we nu zien doen afnemen.

Onze leiders - in de politiek en bij de overheden, maar ook bij de koepels, de vakbonden en de ondernemingen - hebben de taak samen een visie voor de toekomst uit te stippelen, de bevolking te inspireren en voor te gaan in het realiseren van die visie, ook al vraagt dat diepgaande veranderingen. We hebben nood aan een veilige en stabiele samenleving, waarin welvaart en welzijn hand in hand gaan. Een grondige herziening van de overheidsuitgaven, met een focus op prioriteiten, is daarvoor essentieel.

Confronterende vragen

Onze leiders hebben de verantwoordelijkheid om de nodige veranderingen op een faire manier door te voeren. Wat is fair? Diep vanbinnen hebben we allemaal een fijn afgesteld kompas voor wat fair is en wat niet. En dat is niet altijd in lijn met wat we roepen, of wat we denken dat ‘onze groep’ kan laten passeren. Dat leidt tot confronterende vragen. Want welke besparing willen we wel slikken? Met welke efficiëntie kunnen we wel leven? Van welke veranderingen weten we zelf best wel dat we ze moeten doen? Leiderschap is ook: samen een visie ontwikkelen, tot een akkoord komen, samenwerken.

Laat ons stoppen met te denken dat we kunnen behouden wat we hebben. Met te willen ‘dat er niets verandert’. Te denken dat we het blikje nog wel één keer een eindje verder kunnen schoppen. Daarvoor is het te laat.