Heeft klimaatactie nog zin nu Trump verkozen is?

Donald Trump, opnieuw verkozen als president van de Verenigde Staten, maakt geen geheim van zijn klimaatplannen. In zijn vorige ambtsperiode stapte hij al na enkele maanden uit het akkoord van Parijs en dat gebeurt wellicht opnieuw. ‘The ocean will rise, who the hell cares’, vroeg Trump zich afgelopen week in Milwaukee nog af. Het leidt tot de vraag of klimaatambities nog iets uitmaken als de VS onder leiding van Trump niet meer mee willen.

Keer op keer verliest de klimaatwetenschap het van de politiek. Klimaat levert politici op korte termijn weinig op, andere uitdagingen nemen het overwicht en zo wordt ambitieus klimaatbeleid op pauze gezet. Terwijl toegewijde politici ook de belangen van toekomstige burgers moeten vertegenwoordigen.

Uitgedoofd optimisme

De pijnlijke realiteit is dat onze politieke instituten onvoldoende uitgebouwd zijn om met grens- en generatieoverschrijdende problemen om te gaan. Klimaatverandering is te complex en te omvangrijk. En zo schuift klimaatbeleid steeds verder naar de achtergrond, ondanks veroordelingen in de rechtbank. Je zou voor minder hoop verliezen.

Dat is effectief wat dreigt te gebeuren. Als masterstudenten maken we deel uit van de generatie die in het middelbaar klimaatspijbelde. Er was momentum voor klimaatbeleid, de protestacties deden er echt toe. Ze gaven een megafoon aan de wetenschap en maakten zo de Europese Green Deal mogelijk. Dat sprankje optimisme is intussen bij velen weer uitgedoofd, nu de effectieve implementatie onzeker blijkt.

Toch mag politieke teleurstelling niet tot passiviteit leiden. Als de politiek niet verandert, blijft het klimaat dat wel doen. Als onze politieke instellingen niet in staat zijn de klimaatproblematiek op een effectieve manier aan te pakken, valt de verantwoordelijkheid terug bij ons als burgers. Hoe confronterend het ook is: als het niet lukt om onze verantwoordelijkheid te delegeren, dan ligt die simpelweg weer bij ons.

Die conclusie klinkt ongemakkelijk. We verwachten dat onze politici onze belangen vertegenwoordigen, en het is pijnlijk als dat onvoldoende gebeurt. In ‘A Perfect Moral Storm’ beschrijft filosoof Stephen Gardiner hoe succesvolle politieke systemen steeds minder ethische verantwoordelijkheid bij individuele burgers leggen. Die ethische delegatie is een luxe die we ons op klimaatvlak niet meer kunnen veroorloven: het is tijd om te erkennen dat klimaatverantwoordelijkheid ook in onze eigen handen ligt.

Handafdruk

Die verantwoordelijkheid begint bij de gekende individuele voetafdruk, maar gaat veel verder. Onze klimaatverantwoordelijkheid gaat vooral over onze handafdruk: de verandering die we met onze acties in beweging zetten. Het gaat dan om de impact van gesprekken, engagement en duurzame initiatieven. Gelukkig is het een trend die we al zien opduiken in de bedrijfswereld. Innovatie wordt niet alleen gedreven door beleid, maar ook door het besef dat een groene transitie op lange termijn onvermijdelijk is.

In een ideale wereld gaan bottom-upverandering en top-downbeleid natuurlijk hand in hand. En nu de VS weigeren een trekkersrol op te nemen, groeit het belang van Europa nog meer. Als burgers moeten we blijven ijveren voor politiek beleid dat erkent dat klimaatrechtvaardigheid en economische welvaart samengaan. De schade van de overstromingen in Valencia wordt in een eerste schatting al geraamd op 2,6 miljard euro. Bovendien creëert politiek geaarzel grote onzekerheden voor duurzame investeerders.

We wensen de onderhandelaars voor de COP29, waar volgende week alle landen samenkomen om de internationale klimaatambities verder te bespreken, en de federale regering dan ook het allerbeste. Maar we moeten niet wachten op sterk politiek leiderschap. In tijden waarin politici eerder volgers dan leiders zijn, zouden bedrijfs- en burgerinitiatieven ook tot politieke verandering kunnen leiden.