Haal de deeleconomie uit de grijze zone

Door Sandrino Graceffa, afgevaardigd bestuurder van de freelancecoöperatie SMart

Het baart me zorgen dat economische spelers de regels zo verdraaien dat ze in hun kraam passen. Ze slagen er op slinkse wijze in om hun strategie te rechtvaardigen en verder uit te breiden zonder ook maar enige reactie van de overheid. Die lijkt niet te beseffen wat er maatschappelijk op het spel staat.

De brede steun van de federale regering aan het deelplatform Deliveroo is daar een goed voorbeeld van. Je zou zelfs gaan denken dat die ontwrichting van de economie en arbeidsmarkt - de politiek heeft het eufemistisch over ‘flexibilisering’ - gewild is en niets met het toeval te maken heeft.

Contouren

De deeleconomie maakt stevig opmars in de 21ste eeuw. Op zich goed nieuws, ware het niet dat die zich nog altijd in een grijze zone bevindt. De federale regering laat na om de contouren te schetsen van dit nieuwe economische model. Het resultaat is een lege doos. Meer nog, eenrichtingsverkeer is troef: van een partnerschap of enige samenwerking tussen de betrokken partijen is geen sprake. Wel dient de regering de belangen van de enen ten koste van de anderen.

Denken we maar aan het Wereld Economisch Forum in Davos vorige week, waar het optreden van federaal minister van Werk Kris Peeters grote vragen opriep. Op 16 januari lanceerde hij nog een onderzoek naar de sociale verplichtingen van Deliveroo met betrekking tot het arbeidsrecht, wetende dat er bij de onderneming een sociaal conflict aan de gang is over het statuut van de koeriers. Terzelfdertijd vond er een ontmoeting plaats tussen de minister en Thea Rogers, de vice-voorzitter van Deliveroo (De Morgen, 30 januari). De woordvoerder van Deliveroo liet weten dat het een ‘constructieve ontmoeting’ was en verklaarde zelfs: ‘Ons standpunt is nogmaals kracht bijgezet (sic). We willen een einde maken aan de zoektocht naar het compromis tussen de flexibiliteit die koeriers willen en de veiligheid die ze verdienen. We zijn verheugd dat de regering ons daarin steunt’.

Deliveroo speelt zijn goede verstandhouding met de regering strategisch uit en zet haar standpunt kracht bij door te verwijzen naar de erkenning als digitaal platform in het kader van de wet op de deeleconomie. Die erkenning zou zijn vruchten al afwerpen (‘sinds de aankondiging van goedkeuring als platform binnen de deeleconomie, hebben 250 mensen gesolliciteerd om samen te werken met Deliveroo…’).

Nieuwe wet

Van een staaltje strategische communicatie gesproken. Nochtans lijkt die erkenning niet te stroken met de nieuwe wet die in juli 2016 onder impuls van Alexander De Croo, federaal minister van Digitale Agenda, gestemd werd. Die wet voorziet in een aantal voorwaarden waaraan activiteiten in de deeleconomie moeten voldoen om te kunnen genieten van een gunstiger belastingtarief. De wet ‘De Croo’ heeft duidelijk betrekking op diensten tussen particulieren, die onderling het soort dienst en de prijs ervan overeenkomen. Die diensten worden geleverd via geregistreerde platformen, en zonder dat er sprake is van een professionele bezigheid.

Het model van Deliveroo staat daar haaks op. De organisatie van de dienstverlening is volledig in handen van Deliveroo. De koerier onderhandelt niet met de klant, die hij normaal gezien zelfs niet kent, tenzij aan het einde van de rit. Al wat de klant doet, is via een platform een maaltijd bestellen bij een restaurant. De leveringskosten worden niet bepaald door de klant en de koerier, maar door Deliveroo zelf, dat 2,5 euro aanrekent. Dat bedrag is lager dan de vergoeding die de koerier op zijn bankrekening krijgt. Deliveroo betaalt dan ook zelf premies en bonussen uit, die het eenzijdig kan aanpassen of afvoeren, en dat terwijl de onderneming stellig spreekt van lonen.

Risico's

En dat is nog niet alles. De steun die de federale regering toekent aan de deelplatformen vertaalt zich ook in de (minieme) risico’s die deze laatsten lopen. In ons voorbeeld zijn het eerder de koeriers die alle risico’s op zich nemen door deze vergoeding te accepteren, onder het mom van de ‘deeleconomie’. De fiscus (personenbelasting en btw) en het RSVZ (Rijksinstituut voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen) kunnen deze inkomsten volledig als beroepsinkomsten beschouwen, wanneer ze een frauduleus gebruik van dit stelsel op het spoor komen. Het gevolg is dan ook dat de dienstverlener zich voor deze activiteiten zal moeten aansluiten als zelfstandige. Hij zal dus sociale bijdragen moeten betalen op deze inkomsten, die onderworpen zijn aan btw.

Koelkast

Het is duidelijk dat Deliveroo (net als andere platformen zoals UberEats) een loopje neemt met de ‘wet De Croo’. Daardoor ontstaat een onevenwichtige situatie waarbij de koeriers alle risico’s in de schoenen geschoven krijgen. En dit is nog maar het begin. Een ander wetsontwerp, dat een nog grotere fiscale en sociale vrijstelling in petto had voor allerhande activiteiten (tot 6.000 euro per jaar) werd nét niet goedgekeurd. De Franse Gemeenschapscommissie (COCOF) diende een belangenconflict in tegen het wetsontwerp over het onbelast bijverdienen, waardoor het tijdelijk in de koelkast belandde. De COCOF vreest dat het voorstel de sociale zekerheid zou ondergraven en ertoe zou leiden dat werknemers tegen elkaar uitgespeeld worden in ‘een soort intra-Belgische sociale dumping’.