Grondwetspecialist: 'Manoeuvre Franstaligen in Brussel kan als boemerang terugkeren'

In het Brussels Gewest heeft Groen de formatie verlaten. Als verkiezingsoverwinnaar heeft Elke Van den Brandt aan Nederlandstalige kant drie maanden geprobeerd een coalitie te vormen, om vervolgens de onderhandelingen met de Franstalige partijen te beginnen. De verkiezingsoverwinning van Team Ahidar, waarmee de andere mogelijke meerderheidspartners liever niet samenwerken, heeft de zaken er danig bemoeilijkt.

Aan Franstalige kant hebben de meerderheidspartijen MR, Les Engagés en PS elkaar al enige tijd gevonden. Ze willen niet langer wachten op de Nederlandstalige partijen. Om Van den Brandt onder druk te zetten, hebben ze een wetsvoorstel ingediend om de verstrenging van de lage-emissiezone - voorzien voor 1 januari 2025 - twee jaar uit te stellen. Omdat de MR, Les Engagés en de PS in het Brussels Parlement over een meerderheid beschikken, kunnen ze dat uitstel goedgekeurd krijgen zonder ook maar één Nederlandstalige stem, tegen de wil in van de huidige Nederlandstalige minister van Mobiliteit, Elke Van den Brandt. Ze willen niet wachten op een volgende regering en een regeerakkoord.

Op het eerste gezicht lijkt dat een legitieme politieke strategie, maar bij nader inzien zet ze de Brusselse institutionele en communautaire evenwichten ernstig onder druk. De Franstalige parlementaire meerderheid dreigt de Nederlandstalige minderheid buitenspel te zetten. Door het uitstel van de strengere lage-emissiezone in te dienen via het parlement en niet via de regering, omzeilen de Franstalige partijen de inspraak van de Nederlandstaligen, die voornamelijk op het niveau van de regering wordt gegarandeerd. De regering beslist bij consensus en dat veronderstelt per definitie een onderhandeld compromis. De Franstalige partijen maken gebruik van het feit dat de huidige Brusselse regering ontslagnemend is om via het parlement hun meerderheid ten volle te doen spelen, zonder dat Groen of een andere Nederlandstalige partij dat kan verhinderen.

Rijbewijs met punten

De Franstalige partijen zagen zo aan de tak waarop ze zelf zitten. De bescherming voor Nederlandstaligen in Brussel is namelijk historisch en politiek onlosmakelijk verbonden met de bescherming voor de Franstaligen op het federale niveau. En dus kan de boemerang ook terugkeren.

Op dat federale niveau beschikken de Nederlandstalige partijen over een meerderheid in het parlement - en ook daar is de regering ontslagnemend. Geen enkele rechtsregel houdt de Nederlandstalige partijen tegen om op hun beurt maatregelen in te voeren waarover ze het onderling eens zijn, maar waarvoor aan Franstalige kant geen steun is. Een verlaging van de partijfinanciering bijvoorbeeld, of de invoering van het rijbewijs met punten.

Om een ernstige verstoring van de federale evenwichten te vermijden, moeten partijen van beide taalgroepen de politieke opportuniteit van het moment overstijgen. Zowel de voor- als de tegenstanders van de verstrenging van de lage-emissiezone hebben op termijn een groter belang bij respect voor de institutionele regels die hun recht op inspraak garanderen. Nadien kunnen ze op de gepaste plaats - aan de onderhandelingstafel - de democratische meningsverschillen alle ruimte geven.

Zeker de Nederlandstalige partijen die het voorstel van de Franstalige partijen inhoudelijk genegen zijn, zouden moeten weten wat deze eenmalige winst in een weliswaar belangrijk politiek dossier op termijn kan kosten.