Geef het sociaal overleg een Nederlandse stroomstoot

Alweer een nationale staking. Dit keer voor een loonsverhoging boven op de index. Maar niet alleen de prijzen in de supermarkt en de energiefactuur exploderen. Ook de loonkosten die ondernemers moeten ophoesten. De Belgische lonen stijgen tussen 2020 en 2024 5,7 procent sneller dan die in de buurlanden.

De concurrentiehandicap van onze economie is terug van (nooit helemaal) weggeweest. Vroeg of laat leidt dat tot banenverlies. In dergelijk economisch noodweer is een nationale staking onverantwoord. De vakbonden blazen zo de loononderhandelingen in de Groep van Tien op, waar de bonden en de werkgevers op nationaal niveau overleggen.

Het is begrijpelijk dat de hoogste inflatie sinds de jaren 70 onrust veroorzaakt bij mensen. Kwetsbare groepen worden terecht ondersteund door de regeringen. Maar door onze automatische loonindexering, uniek in de westerse wereld, wordt vanaf januari 2023 in veel sectoren een indexverhoging van 10 procent doorgevoerd. De cijfers van de Nationale Bank daarover zijn glashelder: voor de meeste burgers wordt het koopkrachtverlies zo bijna volledig gecompenseerd.

De vakbonden kennen die cijfers. Van zulke machtige organisaties mag je verwachten dat ze hun leden correct informeren en niet onnodig olie op het sociaal vuur gieten. Maar de sociale partners zijn al decennia kampioen in het verdedigen van het status quo en de bevoordeelde insiders van het systeem.

Outsiders

Die insiders hebben al een job en genieten van een goede bescherming. Daartegenover staan de outsiders, die (nog) niet op de arbeidsmarkt actief zijn. Het gaat niet alleen om werklozen of inactieven, maar ook jongeren of mensen met migratieroots. Zij kunnen baat hebben bij meer laagdrempelige instapvormen in de arbeidsmarkt die de vakbonden mordicus tegenhouden.

Net als de politieke partijen durven de sociale partners structurele hervormingen met een focus op de lange termijn niet meer aan. Zo zijn de vakbonden en de werkgevers in ons land een onderdeel van het probleem geworden, eerder dan de oplossing.

Nochtans is wat we vandaag meemaken niet nieuw. Het is een remake van eind jaren 70. Hoge grondstoffenprijzen. Hoge inflatie. Een index die de koopkracht beschermt, maar de competitiviteit van de economie ondergraaft. Allemaal ingrediënten van een klassieke aanbodschok. Daarop reageren met verkeerd beleid kan jaren tot economische naweeën leiden. Ook dat weten de vakbonden. Ze kennen de geschiedenis van de jaren 70 en 80. Hopelijk toch.

Nederland

Het kan anders. Beter. Deze maand is het 40 jaar geleden dat de werkgevers en de vakbonden in Nederland het Akkoord van Wassenaar afsloten, waarbij loonmatiging en arbeidsduurvermindering hand in hand gingen. Het legde de basis van het moderne Nederlandse arbeidsmarktbeleid, waarvan de vruchten tot vandaag zichtbaar zijn: een hogere werkzaamheidsgraad, lagere loonkosten en lagere armoedecijfers dan bij ons. Waar België en Nederland tot dan toe redelijk gelijklopend presteerden, is het verschil sindsdien enorm gegroeid in het voordeel van Nederland.

Dat zou tot veel meer verontwaardiging moeten leiden. We houden in België defaitistisch vast aan het meest centralistische economische beleid van Europa, waarbij het nationaal loonoverleg met de loonnorm en de index alles betonneert. Dat systeem miskent de groeiende diversiteit tussen sectoren, bedrijven en regio’s. Onze welvaart en sociale zekerheid zijn het kind van de rekening.

We hebben nood aan een nieuw sociaal pact waarbij we de insiders en outsiders van ons sociaal model verzoenen. Met een tijdshorizon van 30 jaar. De recepten zijn bekend: verschuif de loonvorming naar het bedrijfs- en sectorniveau, schrap de loonnorm, hervorm de index en schaf die op termijn af. Zo krijg je echt vrije loononderhandelingen. En durf eindelijk werk te maken van een fiscale hervorming die de lasten op arbeid fundamenteel verlaagt.

Het uitblijven van al die hervormingen is een zoveelste werf die wordt doorgeschoven naar de jongere generaties. Een zoveelste factuur op onze kosten. Misschien moeten we daar eens voor staken.