Frans links kan tellen

Resurrexit Lazarus! Amper één Fransman op de vijf noemde zich rond Nieuwjaar ‘links’. Vandaag prijkt de alliantie Nupes (met La France insoumise, de Parti Socialiste, Europe Écologie/Les Verts, Parti Communiste Français en Génération.S) op schouderhoogte op het podium naast de coalitie Ensemble (LREM van Macron met de partijen Modem, Horizons van ex-premier Edouard Philippe en Agir).

Nupes springt dit keer over zowel centrumrechts (LR) als extreemrechts (Rassemblement National, Reconquête van Zemmour). Het Franse meerderheidssysteem in twee rondes kan de scores aanzienlijk boosten. Zo kan Nupes met een kwart van de stemmen tot een derde van de zitjes halen. Dat valt in het niets bij de bijna-meerderheid die Ensemble kan bereiken met een gelijkaardige uitslag, ondanks een verlies van 7 procent.

Het verschil is politiek evident: de best geplaatste van de twee sterkste kandidaten wint in de tweede ronde. Kiezers van de uitgeschakelde kandidaten beslechten het pleit. Deze ‘stemreserves’ zitten vooral bij rechts (LR, 11,3%). Het Rassemblement National, de partij van Marine Le Pen, zou met 19 procent van de stemmen in de eerste ronde minder dan een tiende van de zetels halen, en het gelag betalen. Opnieuw is het antwoord heel logisch: de reserves zijn beperkt tot de geflopte partij van Eric Zemmour (4%). Voor Le Pen blijkt het belangrijker om de enige chef te zijn op radicaal rechts dan om blok te vormen. 

Sociaal model

Ségolène Royal, de socialistische presidentskandidate in 2007, stelde zondag dat de kiezer een ‘vote de protection’ had uitgebracht. De crisis in de ziekenhuizen, het onderwijs, de politie en het gerechtelijk apparaat schreeuwt om meer middelen. Covid toonde aan dat de overheid indien nodig toch de sluizen kan openen (‘quoi qu’il en coûte’): het ziekenhuispersoneel kreeg opslag, terwijl dat jaren onmogelijk was geweest. Door de hoge inflatie kondigde de regering het gedeeltelijk ontvriezen van de index voor ambtenaren aan.

Nupes hoefde het ingeslagen pad maar te volgen. Zowel Philippe als de centrumrechtse Bruno Le Maire, de minister van Economie en Financiën, liet zich tijdens de campagne ontvallen dat weer moet worden bespaard tot 3 procent van het bruto binnenlands product. Nupes had het gemakkelijk: mag de kiezer niet weten waar 80 miljard zal worden gesneden? In de matte campagne sukkelde de regering van premier Élisabeth Borne met concrete maatregelen tegen de gestegen levensduurte, die verzandden in technocratische discussies.

Mitterand

Zowel Mélenchon als Fabien Roussel (PCF) strooide zondag met miljarden. Pensioen op 60 voor iedereen (tot ergernis van de dissidente PS’er Stéphane Le Foll, die Nupes verwijt dat dit alleen al 60 miljard euro kost), ‘alle’ pensioenen verhogen, contractuele ambtenaren statutair benoemen, de prijzen bij regeringsbesluit blokkeren en de index voor overheidspersoneel weer invoeren.

Mélenchon rekent op een romantisch gezwollen moment zoals in 1981, toen François Mitterrand en Pierre Mauroy de sociale uitkeringen gevoelig optrokken (‘les pauvres sont riches’). Dit zou zoveel mogelijk kiezers moeten motiveren om volgende zondag de uitslag te bevestigen. Omgekeerd schuilt daarin nog een extra motiverende factor voor kiezers van Les Républicains (LR), die meer en hogere belastingen vrezen.

Mélenchon wordt vrij zeker geen eerste minister, bij gebrek aan een meerderheid. Het is waarschijnlijk dat de bondgenoten elk apart een fractie vormen. Macron zal wellicht wel moeten zoeken naar een partner om de regering in het zadel te hijsen, waarna het volgens de Franse grondwet zeer moeilijk wordt om haar voetje te lichten. In dat geval heeft de coalitie rond Macron de keuze: ter linkerzijde een partner zoeken (bij PS, groenen of dissidente PS’ers, die apart kandidaat zijn), of ter rechterzijde met de restanten van LR. De prijs kan wel worden opgedreven: in 2027 eindigt Macrons rijk.

Poetsvrouw

Politici uit nagenoeg alle partijen probeerden zich in 2021 (rond de affaire-Paty) zo onverzoenlijk mogelijk op te stellen tegenover het ‘communautarisme’. Met de exit van Zemmour (uitgeschakeld als derde in zijn kieskring) en oud-minister van Onderwijs Jean-Michel Blanquer (kruisvaarder tegen het ‘islamogauchisme’ en het ‘wokisme’) lijkt een les uit april bevestigd.

Mélenchon haalde toen zonder problemen meer dan 20 procent ondanks felle ruzies over de laïcité met Anne Hidalgo, de PS-burgemeester van Parijs, en Roussel. De Franse kiezer is gevoeliger aan koopkracht dan aan boerkini's of de ‘pages reluisantes de l’histoire de France’. De aanstelling van Pap N’Diaye (professor Amerikaanse geschiedenis en schietschijf van extreemrechts) op Onderwijs was al een teken dat ook het Elysée dat begrepen heeft.

U vraagt zich nu misschien af of er dan wel iets veranderd is. Het antwoord is uiteraard ja. Links heeft beter gerekend dan extreemrechts: om in de tweede ronde te raken moet je de krachten bundelen. De Assemblée telt wellicht weer meer ambtenaren, leerkrachten en arbeiders. In 2017 trokken met Macron veel kaderleden en ondernemers naar het Palais-Bourbon. Symbolisch is de kandidatuur van Rachel Keke (Val-de-Marne), een Frans-Ivoriaanse poetsvrouw die in het Ibis-hotel Batignolles twee jaar sociale strijd voerde voor betere arbeidsomstandigheden.