Farmasector wordt de volgende kritische sector

Na 11 september werd de oorlog tegen het terrorisme niet alleen op de slagvelden van Irak en Afghanistan uitgevochten maar ook in de mondiale financiële sector. Eerst werden bedrijven zoals het in België gevestigde SWIFT gebruikt. SWIFT, dat de financiële communicatie tussen banken regelt, werd verplicht data vrij te geven om terroristische financieringsstromen op te sporen. Daarna werden de banken zelf mee ingeschakeld om de financiering van terroristische organisaties en ‘schurkenstaten’ zoals Libië en Iran onder druk te zetten. Bedrijven die zich niet strikt aan die (Amerikaanse) regels hielden, betaalden een zware prijs. BNP Paribas werd veroordeeld tot een boete van bijna 9 miljard dollar voor het overtreden van verschillende sanctieregimes.

Meer recent werden technologiebedrijven steeds meer zowel een doelwit als een wapen in de geopolitieke competitie tussen landen. Technologiebedrijven die werken rond 5G, artificiële intelligentie en kwantumcomputing gelden steeds meer als strategisch. We willen we onze technologie niet zomaar meer delen met andere landen. Amerikaanse bedrijven werd het verboden nog technologie voor gezichtsherkenning te exporteren naar China, omdat die daar gebruikt wordt bij de onderdrukking van de Oeigoeren.

Ook willen we de technologie van andere landen niet meer binnenlaten. De Amerikanen laten producten van Chinese technologiebedrijven als Huawei en ZTE niet meer toe in hun 5G-systemen en zetten andere landen ertoe aan dat ook niet meer te doen. De angst dat die technologie gebruikt wordt voor spionage of cyberaanvallen is te groot. De Amerikanen kennen beter dan wie ook de gevaren. Ze hebben jaren de technologische dominantie van hun softwarebedrijven gebruikt om in de informatiesystemen van andere landen te infiltreren.

In de coronacrisis komt de farmaceutische en medische industrie in het vizier als volgende sector die kritisch is voor de nationale veiligheid. Toen de productie in China stilviel, werd al duidelijk dat een groot deel van de ingrediënten voor medicijnen daar wordt gemaakt en dat de rest van de wereld zeer kwetsbaar is voor onderbrekingen van de productie. Ondertussen deinzen landen er ook in de toeleveringsketens van de gezondheidszorg niet voor terug hun grenzen te sluiten. Duitsland, Rusland en Turkije voerden exportcontroles in op medische materialen, tot grote verontwaardiging van de VS. Tegelijk probeerde de Amerikaanse president Donald Trump voor 1 miljard dollar het Duitse bedrijf Curevac te kopen om een potentieel Covid-19-vaccin veilig te stellen voor exclusief gebruik in de VS.

Voedingssector

Heel wat sectoren die tot voor kort globale productieketens hadden, kijken dus steeds meer aan tegen politieke barrières. De volgende die ten prooi valt aan geopolitieke interferentie kan weleens de voedingssector zijn. Als een globale crisis de voedselproductie onder druk zet, gaan landen ook daar keuzes in maken. Zo overwoog de Russische regering vorige maand nog de graanexport te beperken.

Betekent dat dat de wereldeconomie zal ont-globaliseren? Dat niet. Productieketens blijven wereldwijd verspreid, maar steeds meer sectoren zullen zich in hun keuze van landen waar ze produceren en verkopen beknot voelen. Ze moeten hun organisatie daar meer op afstemmen. En dat zal de efficiëntiewinsten van multinationale bedrijven verminderen. Voor kleinere bedrijven kan de neiging alles toch iets meer lokaal te produceren ook nieuwe opportuniteiten opleveren.