Facebook zit niet in met uw sociaal leven

Door Pieter Buteneers en Katleen Gabriëls. Buteneers is data strategy en machine learning consultant en co-founder van HealthSkouts.com. Gabriëls is computerethicus, assistant professor TU Eindhoven en auteur van ‘Onlife‘

Wat geldt voor Facebook geldt ook voor andere apps zoals Spotify, Waze, Uber en zelfs nieuwsapps. Zonder onze data werken ze niet naar behoren of wordt ons gemeld dat de ervaring niet ‘optimaal’ is. Google wil onze locatiedata om ons te vertellen hoe lang de files zijn. Health apps lezen onze bewegingsdata om onze levensstijl te coachen. En toen Zuckerberg zijn wisknop introduceerde, voegde hij er meteen aan toe dat het enkele maanden kan duren voordat Facebook weer weet wat je leuk zou kunnen vinden.

De meesten onder ons lijken het doorgaans niet erg te vinden om apps - en dus bedrijven - toegang tot hun data te verlenen. Maar als het Cambridge Analytica-schandaal ons iets leert, dan is het wel dat data voor totaal andere doeleinden gebruikt kunnen worden dan we op het eerste gezicht verwachten. Iets waar Facebook ons nooit voor waarschuwde, ook niet toen het wist wat er aan de gang was.

De Photos-app op je iPhone analyseert en classificeert élke foto op je smartphone. Maak je een foto van het Louvre, dan weet Apple dat je in Parijs bent. Maak je plots geen foto’s meer van je partner (en vice versa), dan zijn jullie allicht niet langer een koppel. Dit geldt natuurlijk ook voor de foto-apps van Google Photos en Facebook, dat een datingapp lanceerde. Facebookdochter Instagram mag jouw foto’s zelfs gebruiken voor ‘commerciële doeleinden’, zoals je vakantiefoto’s verkopen aan een reclamebedrijf.

Stuur je voice messages met Whats-App? Dan heeft deze app toegang tot jouw microfoon, ook als je de app niet gebruikt. Facebook luistert mee. Om nog maar te zwijgen over Alexa, Siri en Google Now. In de eerste handleiding van de Samsung Smart TV stond deze opmerkelijke zin, die later verwijderd werd: ‘Please be aware that if your spoken words include personal or other sensitive information, that information will be among the data captured and transmitted to a third party through your use of Voice Recognition.’

Stappenteller

Stel, je installeert een activity tracker, bijvoorbeeld een stappenteller, op je smartphone. Uiteraard ga je akkoord met de voorwaarden zonder ze te lezen. Welke informatie deel je zo met bedrijven? Niet alleen data over hoe vaak je beweegt, maar zelfs over welk type chauffeur je bent. Elke minuut kunnen er data van je smartphone gehaald worden om je rijstijl te analyseren. Hoe snel versnel je? Hoe snel stop je? Sentiance uit Antwerpen heeft zelflerende algoritmen getraind om in te schatten of je zelf rijdt of een passagier bent. Met die informatie wordt jouw profiel opgesteld. Interessant voor verzekeraars.

Zelflerende algoritmen worden voor uiteenlopende toepassingen gebruikt. Van ‘Is dit huidvlekje kwaadaardig’? tot ‘Waar is die overvaller in zijn rode jas naartoe gelopen’? Het Gentse Robovision werkte voor de stad Antwerpen op basis van camera’s een systeem uit om verdacht gedrag na te gaan. Laat je een vreemd pakketje achter in de sinjorenstad? De kans stijgt dat de politie je in de gaten houdt.

We worden in stijgende mate gemonitord. Doordat zoveel data verzameld worden, staat het anonimiseren ervan sterk onder druk. Hoe hard je ook probeert om gegevens zoals je identiteit, uit data te halen, de kans is reëel dat men door geavanceerde data-analyse en cross-referencing kan achterhalen om wie het gaat, zelfs bij medische gegevens.

De internetmaatschappij zit vol uitdagingen en er is geen toverformule om die weg te werken. Regulering, niet in het minst van de Big Five (Google, Apple, Facebook, Amazon en Microsoft) is essentieel. Cambridge Analytica en het herhaaldelijk falende optreden van Facebook onderstrepen dat erop rekenen dat de sector zichzelf reguleert naïef is. Uit onderzoek weten we welke factoren de mate beïnvloeden waarin een bedrijf zich verantwoordelijker gaat gedragen. Een groot en machtig bedrijf met weinig concurrentie voelt minder incentives om in de pas te lopen.

‘Zelfregulering’ werkt enkel op de lange termijn mits voldoende controle van buitenaf. We moeten af van de angst dat overheidsregulering innovatie in de weg staat. Het kan toch niet moeilijk zijn om ons in klare taal te vertellen waarvoor onze data gebruikt worden?

Ook al verwijder je je account, toch blijven Facebook en co je tracken. Als je niet wil dat je surfgedrag gevolgd wordt, ben je aangewezen op anti-trackingtools zoals Disconnect. Maar kunnen we verwachten dat elke consument dit weet? We kunnen alvast eisen dat de overheid kinderen al van jongsaf hier in opleidt. En net zoals medische ethiek een verplicht deel van de artsenopleiding werd, moet ook computerethiek dat worden voor ingenieurs en computerwetenschappers.

We zijn voortdurend verontwaardigd door de vele schandalen. Of toch even, voor we met z’n allen gezellig verder appen. We zitten nochtans op een kantelmoment dat onze democratische waarden bedreigt. Neem je verantwoordelijkheid door je te informeren, bijvoorbeeld via mediawijs.be of bof.nl. Hamer op de nood aan dwingende regulering. En euh, als het even kan, vergeet dit stuk niet te delen op sociale media, zodat zij kunnen tracken hoe jij hierover denkt.