Europese aanpak drijft Georgië naar Rusland

De recente parlementsverkiezingen in Georgië zijn opvallend genoeg een thema in de Belgische media. Gebeurtenissen in Oost-Europa, buiten de oorlog in Oekraïne, krijgen doorgaans weinig aandacht. Als er al berichtgeving is, wordt die vaak door de lens van ‘pro-Europees’ versus ‘pro-Russisch’ bekeken. Hoewel die simplificatie helpt de situatie begrijpelijk te maken voor een breed publiek, doet ze weinig recht aan de complexe realiteit achter de politieke voorkeuren in Georgië.

De verkiezingen zijn gewonnen door de regeringspartij Georgische Droom (GD), maar de uitslag wordt, terecht, fel betwist door de oppositie. Internationale waarnemers, onder wie vertegenwoordigers van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE), wijzen op onregelmatigheden, fraude en geweld tijdens het verkiezingsproces.

Russische inmenging speelt een belangrijke rol in het resultaat. Dat komt deels door propaganda via de sociale media. Een deel van de bevolking spreekt naast zijn moedertaal alleen Russisch, wat intensief wordt benut door Russische media. Het nepnieuws dat in Georgië circuleert, doet niet onder voor dat van fakeberichten bij de Amerikaanse verkiezingen.

Identiteit en waarden

In de berichtgeving ontbreekt vaak de rol van de Europese politiek. Georgië streeft naar aansluiting bij de Europese Unie. Zowel voor Europa als de VS is Georgië strategisch van belang, onder meer als doorvoerland voor olie en gas. Hoewel het een win-winsituatie lijkt, blijft Europa Georgië beschouwen als een land in ontwikkeling waar nog veel hervormingen nodig zijn.

Europese wetten en regels worden in een hoog tempo ingevoerd, wat op zich noodzakelijk is, maar bepaalde veranderingen hebben tijd nodig. Zo vraagt Europa maatregelen ter bescherming van minderheden, maar die hebben vaak het omgekeerde effect omdat ze geen rekening houden met de context van een land waar honderden nationaliteiten al eeuwen vreedzaam samenleven. Voor sommige van die aanpassingen is de Georgische samenleving nog niet klaar. Ook in de Unie zelf was dat geen eenvoudig proces. Twintig jaar geleden waren veel van soortgelijke wetten hier ook moeilijk te accepteren. Maar kandidaat-lidstaten moeten dat traject in een versneld tempo doorlopen, wat bij een deel van de Georgische bevolking onrust veroorzaakt.

De angst leeft dat men identiteit en eigen waarden verliest. Om die reden zien veel Georgiërs de partij Georgische Droom niet als pro-Russisch, maar eerder als kritisch tegenover Europa. Dat verklaart het aanzienlijke vertrouwen dat de partij geniet. Exitpolls, georganiseerd door de oppositie, gaven de regeringspartij Georgische Droom al zo’n 40 procent van de stemmen. Mochten de Georgiërs Georgische Droom echt als een puur pro-Russische partij beschouwen, dan zou zo’n uitslag niet logisch zijn, gezien het verschrikkelijke verleden onder het Sovjet-bewind en de aanhoudende Russische bezetting van 20 procent van het Georgische grondgebied.

Georgische Droom speelde in zijn verkiezingscampagne handig in op het Europa-scepticisme. Het presenteerde als belangrijkste succes dat het land buiten de Russisch-Oekraïense oorlog blijft en dat in Georgië vrede heerst. De invasie van Rusland van 2008 ligt nog vers in het geheugen. De ervaring met die periode leert dat Europese instellingen bij problemen met de noordelijke buur Rusland vaak reageren met bijeenkomsten, veroordelende verklaringen en wat financiële steun. Maar als het erop aankomt, moet Georgië zichzelf redden - en tegenover Rusland betekent dat een reëel risico op volledige bezetting.

Scepticisme

Ook economisch heeft de partij slim ingespeeld op het Europascepticisme. De Europese markten zijn amper toegankelijk voor Georgische producten en diensten: de belangrijkste exportbestemmingen zijn China, Azerbeidzjan en Rusland. In 2024 ging maar 8,2 procent van de export naar de Europese Unie, terwijl 27 procent van de Georgische import uit Europa komt. Die onevenwichtige aanpak van de EU drijft Georgië steeds verder richting Rusland, wat dramatische gevolgen zal hebben voor het land.

Georgië heeft decennia gestreden om los te komen van Rusland, talloze hervormingen doorgevoerd en in veel sectoren grote stappen gezet. Het loopt wat de digitalisering van (overheids)diensten betreft voor op veel Europese landen en heeft het een goed opgeleide, jonge bevolking.

Hopelijk realiseren Europese instanties zich hoe groot hun invloed werkelijk is. Europese politiek moet niet alleen op theoretische kaders gebaseerd zijn. Wat Europa doet en hoe het kandidaat-lidstaten behandelt, heeft directe invloed op de keuzes van kiezers in Oost-Europa. Begrip van die context is essentieel om de complexiteit en de beweegredenen van kiezers in landen als Georgië te doorgronden, voorbij de simplificatie van ‘pro-Russisch’ versus ‘pro-Europees’. Zodat de ware Georgische droom - aansluiting bij Europa - geen Georgische nachtmerrie wordt.