Economisch veiligheidsbeleid is dringend nodig

Door Cind Du Bois, visiting fellow Itinera, hoogleraar en hoofd van de leerstoel economie aan de Koninklijke Militaire School

Het veto kan alleen van toepassing zijn als het gaat over de overname van een intercommunale of een overheidsinstelling. Zo kan een tweede Eandis-saga vermeden worden. Voor private bedrijven is helaas nog niet veel veranderd. Als we het regeerakkoord van de Vlaamse regering lezen, lijkt daar verandering in te komen. Opnieuw hoera!

Onder het motto ‘we staan open voor buitenlandse investeerders maar zijn niet naïef’ belooft de Vlaamse regering werk te maken van een economisch veiligheidsbeleid. Na de overnamepoging van Eandis-aandelen door het Chinese bedrijf Stategrid in 2016 onderstrepen enkele belangrijke gevalsstudies de noodzaak van een dergelijk beleid.

Nog in 2018 probeerde datzelfde Stategrid een voet tussen de deur te krijgen bij het Duitse hoogspanningsbedrijf 50Hertz, een dochteronderneming van het Belgische Elia. Naast onze energiebedrijven heeft China ook duidelijk interesse in onze havens. De Chinese scheepvaartgroep Cosco is eigenaar van de containerterminal in Zeebrugge en in Griekenland is het bedrijf zelfs meerderheidsaandeelhouder van de haven van Piraeus.

Heel wat Belgische shoppingcenters zijn daarnaast in Chinese handen. De Chinezen tonen ook stevige interesse in onze voetbalclubs. Misschien horen die niet meteen tot wat men ‘strategische infrastructuur’ noemt, maar onze havens en ons energienetwerk zijn dat in elk geval wel.

Paraplu

Onder leiding van voormalig voorzitter Jean-Claude Juncker heeft de Europese Commissie een kader geschetst dat lidstaten toelaat om, bij mogelijk gevaar voor de nationale veiligheid, buitenlandse investeringen te screenen en eventueel te blokkeren. Het is onder die paraplu dat Vlaanderen eindelijk een dergelijk mechanisme wil uitwerken.

Een eerste stap in de uitwerking van een economisch veiligheidsbeleid is de correcte oplijsting van onze kritische sectoren. Welke sectoren zijn essentieel voor het voortbestaan van ons socio-economische model? In welke sectoren willen we onze economische soevereiniteit bewaren?

Over de concrete invulling van het zogenoemde screeningsmechanisme moeten eveneens keuzes gemaakt worden. Willen we alle mogelijke overnamepogingen screenen of alleen de pogingen boven een bepaald drempelniveau? Laten we de screening automatisch gebeuren of bekijken we de toepassing geval per geval?

Naast al die strategische keuzes zijn er ook de praktische aspecten. Wie voert de screening uit? Is dat een taak die we toevertrouwen aan onze inlichtingendiensten? Zowel de Staatsveiligheid (VSSE) als de militaire tegenhanger, de Algemene Dienst Inlichtingen en Veiligheid (ADIV), valt onder de bevoegdheid van een federale minister.

Bovendien zijn Veiligheid, Binnenlandse Zaken en Buitenlandse Handel nog altijd federale bevoegdheden. De concrete uitwerking van een economisch veiligheidsbeleid zal met andere woorden de samenwerking vereisen van alle andere overheden in dit land. Misschien moeten we nog niet te vroeg hoera roepen.