De Wever slaat bal mis over Europees project

Door Kathleen van Brempt, Europees parlementslid en vice-voorzitter van de fractie van Europese sociaaldemocraten

De Wever is doorgaans spitsvondig in zijn opiniebijdragen, maar zijn bizarre analyse van het Europese project raakt kant noch wal. Al lang wijzen politicologen op de crisis van de natiestaat die niet meer volstaat om greep te krijgen op de geglobaliseerde uitdagingen, zoals klimaatverandering, grensoverschrijdende fiscale fraude of criminaliteit en migratie. Wijlen de Amerikaanse politicoloog Benjamin Barber wees al op de ingrijpende verschuivingen die we vandaag meemaken. De macht van natiestaten verschuift naar post-nationale structuren en naar de steden.

Netwerken

Het is daarom verbluffend dat de burgemeester van de grootste stad van Vlaanderen met geen woord rept over het belang van grensoverschrijdende netwerken van steden, niet enkel in Europa, maar ook in de rest van de wereld. Dat komt wellicht omdat Antwerpen, onder zijn bestuur, zich terugtrekt uit die internationale dynamiek waardoor steden met een visie op de toekomst gekenmerkt worden.

Grote grensoverschrijdende problematieken hebben nood aan grensoverschrijdende sturing. Yuval Noah Harari, een van de meest spitsvondige denkers van vandaag, wijst er op dat de EU, precies de plek waar natiestaten geboren werden, ook de bakermat is geworden van een experiment om de beperkingen van de natiestaat te overstijgen. Dat experiment is lang niet perfect, zeker onvoldragen, maar wel een belangrijke stap naar een toekomst waarin grenzen vervagen en nieuwe oplossingen moeten gezocht worden om grensoverschrijdende uitdagingen de baas te kunnen.

Neem nu de nieuwe Europese privacywet die specifiek gericht is op het grenzeloze internet. Natiestaten afzonderlijk kunnen de bedreiging van de privacy door bedrijven zoals Cambridge Analytica niet aan. De Unie kan dat wel, en zet daarmee zelfs een wereldstandaard. Als Europeanen zouden we op dit ‘goed bestuur’ trots moeten zijn, maar De Wever droomt er nog steeds van dat Vlaanderen Apple, Facebook of Google de les zal kunnen spellen.

Opflakkering

Het nationalisme kent weliswaar een opflakkering, maar dat is eerder een nawee van het verleden dan een oplossing voor de toekomst. Die ligt, zoals ik al zei, bij steden (en regio’s) en post-nationale structuren. Ook Harari kwam onlangs tot de conclusie dat het opflakkerende nationalisme vrij zwak is ‘als je het vergelijkt met een eeuw geleden, toen Europeanen elkaar met miljoenen tegelijk uitmoordden uit nationale na-ijver. (…) Ik denk dat er meer mensen bereid zijn om gedood te worden voor Manchester United dan voor de onafhankelijkheid van Schotland of Vlaanderen.’

Het nationalistische ressentiment jegens Europa staat niet ten dienste van de bevolking maar wil de vruchten oogsten van de onzekerheid bij veel mensen over de toekomst. Mensen voelen immers haarfijn aan dat we in een belangrijke periode van transitie leven, waarbij het onduidelijk is hoe de wereld er binnen pakweg 20 jaar zal uitzien. Teruggrijpen naar het verleden, toen alles nog door de natiestaat onder controle werd gehouden, biedt een gevoel van veiligheid en zekerheid.

Kiezers lokken

Het is een vals gevoel. Het creëert de illusie dat we de boze buitenwereld effectief buiten kunnen houden. Maar het internet stopt niet aan de grenzen, de klimaatverandering evenmin en zelfs als Antwerpen door een drugsoorlog wordt geteisterd, is De Wever er als de kippen bij om over de grens te wijzen, richting Nederland. In het wereldbeeld van de nationalist bevindt de vijand zich net over de grens, progressieven hebben eerder de neiging om daar naar bondgenoten te zoeken.

Om kiezers te lokken zit De Wever niet om een leugentje om bestwil verlegen. Belastingen doen het altijd goed en daarom schrijft hij: ‘Mensen willen geen belastingen betalen aan een anonieme bureaucraat die er dan de schulden van een Zuid-Europees land mee betaalt.’ Nu wíllen mensen ook liever geen belastingen betalen aan een anonieme bureaucraat in de Belgische of Vlaamse natiestaat. Maar dat is zelfs het punt niet. De Unie wil helemaal geen personenbelastingen heffen. De Europese belastingen die voorgesteld worden, moeten betaald worden door wie géén belastingen betaalt, namelijk vennootschappen die aan agressieve fiscale planning doen of digitale bedrijven die helemaal geen belastingen betalen.

Geen cent

Europa vraagt geen cent van haar burgers. Integendeel. Mochten er Europese belastingen komen, dan zouden de bijdragen van de lidstaten dalen en die bijdragen komen wel degelijk uit de personenbelastingen. Eerlijker is te stellen dat Europese belastingen ervoor zullen zorgen dat burgers minder belastingen moeten betalen. Dat weet De Wever uiteraard ook.

Tot slot vergeet de burgemeester van Antwerpen dat zijn grote voorbeeld Burke een van de eerste denkers was die wel degelijk belang hechtte aan Europese eenheid. Burke sprak in zijn tijd al over Europa als een ‘internationale gemeenschap’ die hij niet de Europese Unie noemde, maar de Europese Commonwealth. Hij erkende niet enkel het bestaan van een Europese samenleving, maar ontwaarde er een onderliggend gevoel van gemeenschap in en ging zelfs zo ver om Europa te portretteren als ‘virtueel een grote staat’, met ‘wat diversiteit aan provinciale gebruiken en lokale bijzonderheden.’ Met de Europese Unie zijn we dat beeld dat Burke van Europa had eindelijk vorm aan het geven.