De dreiging komt uit het Noorden

De beleidsverklaring Defensie van minister Theo Francken (N-VA) vermeldt de uitbouw van een meerlagige luchtverdediging in een Beneluxkader als een van de doelstellingen. Maar waarom hebben we luchtafweer nodig tegen de Russische dreiging? Vanuit het oosten kunnen veel landen Russische bommenwerpers of raketten onderscheppen voor ze bij ons geraken, toch? De dreiging komt echter niet alleen uit het oosten. Zoals onze chef Defensie generaal Frederik Vansina onlangs in De Tijd stelde: 'We zijn onbeschermd tegen een aanval vanuit het noorden.'

Als je van waar ook aan de Belgische kust naar het noorden vaart, kom je uit in het Hoge Noorden, waar Russische bommenwerpers of onderzeeërs bijna permanent opereren. Het Kolaschiereiland, waar Rusland grenst aan Finland en Noorwegen, huisvest het merendeel van de Russische strategische nucleaire capaciteit. Om die reden houden de NAVO en haar bondgenoten die locatie zo veel mogelijk in de gaten. Aansluitend vinden er jaarlijks meerdere oefeningen plaats die de Russische dreiging moeten afschrikken. De inlichtingendiensten van onze bondgenoten observeren en controleren de Russische bewegingen voortdurend om na te gaan of Moskou vijandige manoeuvres uitvoert.

Met onze afschrikking willen we niet alleen duidelijk maken dat we op de hoogte zijn van wat Rusland aan het doen is, maar ook dat we klaar zijn om ons te verdedigen tegen een mogelijke aanval. België heeft al meermaals deelgenomen aan dergelijke oefeningen en blijft dat doen. Eind 2025 sturen we normaal een detachement van F-16's naar IJsland. In 2027 moeten dat onze F-35’s zijn.

Arctische omstandigheden

Is de dreiging daarmee onder controle? Daarvoor is ze te complex, vooral omdat opereren in het Hoge Noorden zeer moeilijk is. Het noordpoolgebied is immens groot. Dat in de gaten houden is op zich al een uitdaging en wordt nog bemoeilijkt door de arctische omstandigheden.

In de regio hebben geostationaire satellieten, die zich altijd boven dezelfde plaats op aarde bevinden, het moeilijk een voorspelbare baan te houden. Elliptische satellieten kunnen een oplossing zijn, maar daarvan zijn er voorlopig te weinig. Onze bondgenoten, vooral Noorwegen en de Verenigde Staten, proberen met de lancering van nieuwe satellieten een beter beeld te krijgen van de regio. België kan dat alleen maar steunen. Momenteel zitten we nog in een situatie waarbij Russische bommenwerpers kunnen vertrekken vanuit het Kolaschiereiland naar de Noordpool, waarna ze van de kaart verdwijnen en enkele uren later opduiken nabij Bordeaux. In een conflict kan je je niet permitteren dat een vijand ongezien dichterbij sluipt.

En zelfs als je de bommenwerpers kan zien, heb je nog altijd het probleem van de duikboten. Die zijn gemaakt om zich te verstoppen. In het Noordpoolgebied biedt het ijs extra dekking. Bovendien moeten door de lage temperaturen en de klimaatverandering de apparatuur en personeel zich aanpassen aan constant veranderende omstandigheden. Een ingewikkelde operatie voor militairen die al op zoek zijn naar een naald in een hooiberg.

We weten dat België een interessant doelwit is. Met de havens van Antwerpen en Zeebrugge, Euroclear, Swift en de hoofdkwartieren van de NAVO en de EU op ons grondgebied moeten we ons zorgen maken over wat in het Hoge Noorden gebeurt. De aankoop van luchtverdediging is daarom een goede zaak voor de veiligheid van ons grondgebied en een logisch antwoord op de Russische dreiging.