De Chinese crash in slow motion komt op snelheid

De Chinese economie stoomt maar door. Ze is de wereldwijde voortrekker in elektrische producten en diensten. TikTok, Alibaba, smartphones, batterijen, elektrische bussen, auto’s, e-scooters, fietsen en stepjes, zonnepanelen, windmolens en ga zo maar door. Met hun goedkope massaproductie bewijzen de Chinezen de wereld een ecologische dienst. Zonder de overmatig gesubsidieerde stroom groene producten uit China zou de wereldwijde energietransitie veel trager verlopen.

Tegelijk kent het land gigantische uitdagingen. Voor Xi Jinping aan de macht kwam, hanteerde de Communistische Partij een sterk meritocratische moraal, met veel ruimte voor lokale experimenten en initiatieven. Lokale bureaucraten die economisch en sociaal goed presteerden, kregen promotie. De leiding werd op relatief voorspelbare wijze vervangen, waardoor nieuw talent kon doorgroeien.

Door langer aan de macht te blijven dan verwacht heeft Xi Jinping de hele Chinese machtspiramide bevroren. Als een lokaal beleidsexperiment goed uitdraait, is de kans op promotie voor lokale bureaucraten kleiner. Bovendien zijn de risico’s groter, omdat elke te kort afgesneden beleidsbocht je blootstelt aan de beschuldiging van corruptie en mogelijke bestraffing. Het is dus verstandiger niet te veel initiatief te tonen en loyaal te zijn aan de centrale dictaten.

Vastgoedcrisis

Dat brengt ons bij de tweede uitdaging. Door het gebrek aan beleidsinnovatie is China veel te afhankelijk geworden van export en van de vastgoedsector, die na een decennialange hausse in een diepe crisis is gesukkeld. Na  Japan in 1989 en de VS in 2008 maakt ook China nu kennis met een klassieke speculatieve vastgoedcrisis, waar almaar stijgende vastgoedprijzen tot almaar meer met schuld gefinancierde bouwprojecten leiden. Tot de prijzen niet meer stijgen, de projecten niet afgewerkt en de schulden niet terugbetaald worden, en het faillissementen regent.

In China staan de banken niet op de eerste rij als het vastgoed dreigt om te vallen. Die twijfelachtige eer val te beurt aan gigantische vastgoedontwikkelaars, die zich tot schaduwbanken hebben ontpopt. Zij hebben van burgers honderden miljarden geleend in de vorm van voorschotten voor huizen en flats die maar half afgewerkt zijn, misschien nooit afgewerkt worden, en ondertussen minder waard zijn dan de prijs om ze af te werken. Die zuivere catch 22 valt niet op te lossen zonder zware economische kosten.

Als je overheidsgeld in de vastgoedbedrijven pompt, red je boze jonge gezinnen die als laatste in de rij van een kettingbrief alles dreigen te verliezen. Maar je gebruikt ook schaarse middelen om een speculatieve luchtbel in stand te houden, met de opgepompte huizenprijzen die jonge Chinezen hebben aangezet tot een lagere fertiliteit en emigratie. Bovendien leiden bubbels onvermijdelijk tot geleidelijke deflatie - zoals in Japan - of implosie - zoals bij onze bankencrisis.

Maar als je niets doet, dalen de huisprijzen fel, valt de bouwsector stil en krijg je werkloosheid, een lawine aan faillissementen en gefailleerde boze burgers. De overheid heeft de luchtbel proberen te beheersen door de bancaire kredietverlening aan de vastgoedsector zwaar terug te schroeven. Maar ze stond ook oogluikend toe dat de schaduwbanksector geld bij de burgers ophaalde om de vastgoedbubbel aan te blazen, omdat dat de slabakkende economie stimuleerde.

Bovendien hadden ook lokale bureaucraten belang bij die lange vastgoedhausse. Zij zagen zich de facto verplicht vastgoedspeculatie in de hand te werken om hun aanzwellende begrotingen te blijven spijzen.

Zoals bij elke vastgoedcrisis van die omvang wordt het eindspel een harde ontnuchtering voor alle betrokkenen. Daarna volgt het pijnlijke schuldonderzoek en rollen de koppen.