De ambitie achter Trumps tariefmuur

De terugkeer van Donald Trump in het Witte Huis heeft een nieuw tijdperk in het Amerikaanse handelsbeleid ingeluid. De tariefmuur die Trump rond de Verenigde Staten wil bouwen, is meer dan een agressievere versie van zijn handelsbeleid in zijn eerste termijn. Ze is een ambitieuze poging om de wereldwijde economische orde en Amerika’s rol daarin te hervormen, gedreven door een president die zich aanzienlijk minder laat afschrikken door de gevolgen dan vroeger.

De eerste stenen van deze tariefmuur werden gelegd op 4 maart, met de begin februari aangekondigde invoering van 25 procentheffingen op import uit Canada en Mexico. De VS verdubbelden ook de 10 procentarieven op Chinese goederen die ze een maand eerder oplegden, waardoor het cumulatieve tarief op Chinese import boven 30 procent uitkwam.

Canada en Mexico kondigden meteen vergeldingsmaatregelen aan, gericht op politiek gevoelige Amerikaanse industrieën en staten. Na twee dagen van fel gelobby en marktchaos kregen auto’s uit Mexico en Canada, en producten die aan de US-Mexico-Canada Agreement (USMCA) voldoen, een maand uitstel van de heffingen.

Dat uitstel moet niet worden gezien als een teken dat Trump terugkomt op de tarieven voor Amerika’s belangrijkste handelspartners. Nadat deze week 25 procentheffingen op staal en aluminium ingingen, wat Canada hard zal raken, wil hij op 2 april invoerheffingen op wereldwijde auto-importen invoeren. Die maatregel zal niet alleen Japan, Zuid-Korea en Duitsland treffen, maar ook Mexico en Canada, waar Amerikaanse autobouwers complexe toeleveringsketens hebben opgebouwd.

Begin april zal de regering ook wereldwijde 'wederkerige' tarieven presenteren, bedoeld om de tarieven van andere landen op Amerikaanse producten te evenaren. Die maatregelen zullen ook niet-tarifaire praktijken omvatten, zoals belastingen, subsidies, valutamanipulatie en regelgeving die de Trump-regering als 'oneerlijk voor de VS' beschouwt. Landen met de hoogste invoertarieven, zoals India, Argentinië, Zuid-Korea en Brazilië, mogen de zwaarste maatregelen verwachten.

Revitaliseren en compenseren

Al na enkele weken blijkt Trumps bereidheid om tarieven in te zetten veel verder te gaan dan in zijn eerste ambtstermijn. Bovendien ziet hij tarieven niet langer primair als een onderhandelingsmiddel. Volgens de handelspolitieke agenda van 2025 zijn ze essentiële instrumenten om toeleveringsketens te verstoren, de Amerikaanse industrie te revitaliseren en verloren belastinginkomsten te compenseren.

De verschuiving drijft op Trumps overtuiging dat de liberale economische orde na de Tweede Wereldoorlog niet de basis van de Amerikaanse welvaart was, maar juist de ondergang. Volgens hem gaven de VS na de oorlog hun economische soevereiniteit op door tarieven te verlagen en ongecontroleerde kapitaalstromen toe te staan. Zijn oplossing is nu om de economische, militaire en technologische dominantie van de VS te benutten en wereldwijde handelsstromen in Amerika’s voordeel te herschikken.

Het doel van de 'wederkerige' tarieven is niet de creatie van onderhandelingsruimte met potentieel honderden landen, maar een structurele hervorming van de handelsrelaties.

In de kern richt de strategie van de tariefmuur zich echter op één doelwit: China. Net zoals Trump weinig interesse toonde in onderhandelingen met Canada en Mexico, heeft hij nog minder interesse in gesprekken met Peking. De twee rondes van 10 procenttarieven werden niet voorafgegaan door eisen om ze te vermijden, noch werden ze gevolgd door pogingen om ze af te kopen.

Hoewel sommigen in de Trump-regering ruimte zien voor compromissen met Peking, ligt de voorkeur bij indamming en zelfs confrontatie. Terwijl Washington zijn tariefmuur opbouwt, zal het bondgenoten dwingen een harde keuze te maken: Chinese componenten en kapitaal uit hun toeleveringsketens zuiveren of volledig uitgesloten worden van de Amerikaanse markt. Het risico op een nieuwe Koude Oorlog is reëel. Een breuk in de Amerikaans-Chinese betrekkingen zou niet alleen voor de grootste twee economieën ter wereld catastrofale gevolgen hebben, maar voor de wereldeconomie als geheel.

Chaotische fragmentatie

Maar de langetermijnimpact van Trumps handelsbeleid zal nog ingrijpender zijn voor de mondiale economische architectuur zelf. We maken de transitie mee van een op regels gebaseerd systeem van gecontroleerde economische integratie naar een systeem van gedwongen ontkoppeling, chaotische fragmentatie en economische zelfredzaamheid.

Trump houdt wellicht vast aan die koers, zelfs al veroorzaakt dat een grote economische ontwrichting. Natuurlijk hoopt zijn regering dat Amerikaanse consumenten en bedrijven de voordelen van die strategie snel voelen. Maar de president heeft het idee omarmd dat tarieven mogelijk een 'kleine verstoring' veroorzaken voor de VS. In februari schreef hij daarover: 'Zal er pijn zijn? Misschien. En misschien ook niet! Maar we zullen Amerika weer groot maken, en het zal het offer waard zijn.'

Trumps politieke steun onder Republikeinse kiezers is sterk genoeg - voorlopig althans - om economische tegenvallers te doorstaan. In tegenstelling tot in zijn eerste regeerperiode wordt hij nu ook niet afgeremd door tegensprekende stemmen in zijn kabinet of het Congres. Als president in zijn laatste ambtstermijn, grotendeels gericht op zijn nalatenschap, heeft hij een veel hogere tolerantie voor pijn dan vroeger, zowel politiek als op de markt. Dat betekent dat zijn tariefmuur waarschijnlijk blijft staan.

De wereld zit in een periode van verhoogde economische onzekerheid. Dat heeft niet alleen te maken met het feit dat de tarieven inflatie zullen veroorzaken en de toeleveringsketens zullen verstoren. De VS zijn volop de economische orde aan het afbreken die ze ooit zelf hebben gecreëerd. Of de herstelpoging van de Amerikaanse hegemonie nu slaagt of mislukt, ze vormt de grootste uitdaging voor het wereldwijde handelssysteem sinds zijn oprichting.