Betrek vakbonden meer bij coronamaatregelen

Sinds 17 maart zijn de meeste handelszaken gesloten. Maar in grote delen van de industrie of de dienstensector worden de productie en de activiteiten voortgezet, en geldt telewerk en/of social distancing.

Op beide vlakken knelt het schoentje. Het devies dat telewerk moet gebeuren 'als het kan' laat te veel vrijheid aan de werkgever. Uit een enquête van de UAntwerpen bleek dat 10 procent van de ondervraagden niet mag telewerken van de leidinggevende(n).

Maar de situatie bij manuele jobs is nog veel penibeler. In veel bedrijven laat het productieproces of de te verrichten activiteiten geen social distancing toe. En zelfs als social distancing toch wordt gerespecteerd en gecontroleerd, volstaat dat niet. Elke werknemer komt sowieso in contact met andere personen en een veelheid aan producten of materiaal. Bovendien ontstaan meer dan eens spanningen tussen leidinggevenden die telewerken en het andere personeel dat wel verplicht wordt op de werkvloer te blijven.

Dat werkgevers op beide vlakken in essentie de vrijheid behouden om de arbeid naar eigen goeddunken te organiseren is niet meer verantwoord.

Waar de overheid het laat afweten, roeren werknemers en vakbonden de trom. Het aantal bedrijven waar werknemers actievoeren omdat ze ongerust zijn over de te lakse maatregelen of die daarvoor gesloten werden, valt niet bij te houden: Volvo, Audi, Decathlon, Ikea, Nexans, Leonidas, Atlas Copco,...

Sneller

Deze collectieve acties hebben een veel onmiddellijker en sneller resultaat dan de bescherming uit de bestaande wetgeving. De Belgische wetgeving legt dan wel op dat de werkgever wie ziek is niet laat werken en dat wie een nakend gevaar wil vermijden het werk mag stopzetten, de realiteit oogt minder fraai. Veel mensen die ziek zijn gaan werken uit angst hun job te verliezen. Net omdat de werknemer individueel moet ageren, zal hij bijna nooit (onveilig) werk weigeren.

Er is op dit moment nood aan collectieve structuren, zoals vakbonden en een efficiënte handhaving via de sociale inspectie, om de rechten van werknemers te garanderen. Het is onbegrijpelijk en onverantwoord dat grote bedrijven de betrokkenheid van vakbonden in de bestrijding van het coronavirus blijven weigeren. In de Antwerpse haven moesten de vakbonden via de pers vernemen dat de overheid enkel samenzat met de werkgevers over de toepassing van de coronamaatregelen.

Ook in deze crisis is de vrije markt niet de oplossing, maar eerder het probleem. In gewone tijden wordt gezegd dat het onmogelijk is loonbehoud te verzekeren voor wie niet werkt of een ontslagverbod in te voeren. In de landen die vechten tegen het coronavirus sneuvelen die taboes echter één voor één.

Niet-essentiële sectoren

Frankrijk en Italië garanderen volledig loonbehoud en voeren een ontslagverbod in. Italië sloot zopas alle niet-essentiële bedrijven. Spanje nationaliseert de privéziekenhuizen, die vrije bedden niet beschikbaar stelden.

De maatregelen in België ogen eerder bescheiden. Wie tijdelijk werkloos valt of wordt gezet, verliest 30 procent van zijn loon. Dat is voor veel mensen een enorme aderlating. Hier geldt geen ontslagverbod. Hier beslist de werkgever zelf of telewerk kan. Hier kunnen bedrijven pas gesloten worden na een waarschuwing dat ze social distancing niet respecteren.

Over de maatregel die de grootste positieve impact zou hebben - een waterdicht verbod op tewerkstelling in niet-essentiële sectoren - zwijgen de regeringen in alle talen. Dat zou nochtans leiden tot minder gebruik van het openbaar vervoer en dus de verspreiding van het virus tegengaan. De weerstand van de regeringen tegen zulke maatregel is volkomen onterecht en vooral gevaarlijk.

Zorgen voor elkaar betekent dus ook dat niet-essentiële bedrijven moeten gesloten worden en dat de regeringen de inkomens- en werkzekerheid van de werkende bevolking onverkort garandeert. Als de vermogensbelasting, waar 85 procent van de bevolking achterstaat, zou worden ingevoerd, kan de factuur eens betaald worden door die die daarvoor de middelen hebben.

Door Jan Buelens en Hind Riad, advocaten bij Progress Lawyers Network. Jan Buelens doceert collectief arbeidsrecht aan de UA en ULB.