Bestuurders van bedrijven kunnen niet iedereen plezieren

Wie bepaalt hoe een bedrijf bestuurd moet worden? Volgens Nobelprijswinnaar Economie Milton Friedman was het eenvoudig. Bedrijven hadden volgens hem maar één verantwoordelijkheid: winst maken binnen de grenzen van de wet. De rest was aan de wetgever of de overheid om op te leggen.

Sindsdien zijn we een heel eind opgeschoven. Het aandeelhouderskapitalisme van Friedman heeft al lang plaatsgemaakt voor het stakeholderkapitalisme. Weg van de nauwe focus op winst voor de aandeelhouders richting een ruimere focus op toegevoegde waarde voor alle belanghebbenden. Van werknemers tot leveranciers, en van publieke opinie tot toekomstige generaties. Over die principes is iedereen het eens. Ze praktisch invullen is vaak moeilijker.

Almaar meer stakeholders eisen inspraak in het bestuur van bedrijven. De Nederlandse klimaatorganisatie Milieudefensie stapte een tijd geleden naar de rechter om Shell te dwingen rekening te houden met het klimaatakkoord van Parijs. Hoewel dat akkoord op zich geen regels bevat die rechtstreeks juridisch bindend zijn voor ondernemingen, oordeelde de rechter dat Shell er toch rekening moet mee houden bij de invulling van zijn zorgvuldigheidsplicht.

Vandaag neemt Milieudefensie ook Ahold Delhaize in het vizier. Ze eist dat de supermarktketen in haar hele waardeketen meer rekening houdt met milieu-, klimaat- en mensenrechten.

Behalve milieuactivisten willen nog meer stakeholders wegen op het beleid van bedrijven: van activistische aandeelhouders tot buurtbewoners en werknemers.

Niet vrijblijvend

Activisten hebben vaak een goed klinkend verhaal en ruime toegang tot journalisten, sociale media en de publieke opinie. De keuzes die een bestuurder moet maken, zijn veel genuanceerder en bevatten veel meer ‘enerzijds, anderzijds’. Voor een bestuurder is die keuze niet vrijblijvend. Terwijl een activist luid eisen kan stellen aan een bedrijf, kunnen bestuurders persoonlijk aansprakelijk worden gehouden voor de keuzes die ze maken.

De verantwoordelijkheden van bestuurders gaan echter veel verder. Ze moeten ook reageren en anticiperen op bijvoorbeeld wijzigende regelgevende, politieke of geopolitieke omstandigheden. Neem het conflict in Oekraïne. Onder druk van de publieke opinie hebben sommige bedrijven beslist hun activiteiten in Rusland af te bouwen of stop te zetten. Daar hangt een stevig prijskaartje aan. De brouwer AB InBev verwacht een waardevermindering van meer dan 1 miljard dollar door zijn vertrek uit Rusland. Een verlies dat de aandeelhouders moeten dragen. Sommige bedrijven trekken zich permanent terug uit Rusland. Andere behouden nog een paar activiteiten, terwijl nog andere ervoor kiezen de storm uit te zitten.

Hoe moet je als bestuurder van een bedrijf al die botsende belangen en overwegingen met elkaar verzoenen? Van bestuurders wordt verwacht dat ze ‘voorzichtig en zorgvuldig’ handelen. Opnieuw is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Vraag vijf belanghebbenden of activisten wat het bestuur concreet moet doen en ze hebben allemaal een ander antwoord. Voor de ene moet de winst naar omhoog, voor de ander de milieu-impact naar beneden, een ander pleit voor een vertrek uit bepaalde landen en nog een ander wil het loon van de CEO verlagen. Laat staan dat al die eisen met elkaar verzoend kunnen worden. 

Kiezen is verliezen

In een geglobaliseerde en gemediatiseerde wereld spelen veel belangen. Daarom is het bijzonder belangrijk dat in de bestuurskamers het maatschappelijk debat zo ruim mogelijk gevoerd wordt. Daarnaast moeten bestuurders de stakeholders duidelijk maken dat keuzes onvermijdelijk zijn. Kiezen is altijd verliezen: het is onmogelijk tegelijkertijd ieders belang te dienen.

Bestuurders moeten alle overwegingen meenemen in hun beslissingen, en ze moeten die overwegingen en keuzes voldoende documenteren. De kans is groot dat de keuzes van vandaag worden beoordeeld met de kennis en het waardekader van morgen. Van bestuurders mag verwacht worden dat ze de belangen van alle stakeholders in overweging nemen, maar niet dat ze de eisen van iedereen inwilligen.

Een beslissing die niet de beste blijkt te zijn, is op zich niet het probleem. Het probleem is ondoordacht beslissingen nemen, of misschien nog erger, geen beslissing nemen. Heb je een zitje in een raad van bestuur? Dan is stilzitten geen optie.