‘Dit is het moreel faillissement van Facebook’

‘Mark Zuckerberg laat niets van zich horen: geen toegevingen, geen verontschuldigingen, geen actie. Hij is gewoon aan het zeilen op Hawaï.’ De Facebook-stichter kreeg dinsdag de volle laag in de hoorzitting in de Amerikaanse senaat waar Facebook-klokkenluider Frances Haugen kwam getuigen over de wanpraktijken bij haar voormalige werkgever. Net als in de artikels die The Wall Street Journal de voorbije weken publiceerde en de ‘60 minutes’-uitzending op de Amerikaanse zender CBS waar Haugen voor het voetlicht trad, kwamen die er opnieuw op neer dat Facebook zijn eigen belang, winst, verkiest boven het maatschappelijk belang, fysieke en mentale gezondheid, veiligheid van mensen.

Dat doet het door algoritmes zo in te stellen dat gebruikers van Facebook en Instagram meer verdelende en gewelddadige boodschappen te zien krijgen dan positieve, omdat die hen langer op de netwerksite houden. Een aantal gevallen passeerden de revue: de beïnvloeding van jongeren op Instagram tast hun zelfbeeld aan, en brengt hen tot negatieve gevoelens, depressie, zelfverminking en zelfs zelfdoding. De haatspraak en desinformatie over de Amerikaanse verkiezingen leidden onrechtstreeks tot de bestorming van het Capitool in januari. 'Ik ben hier omdat Facebook onze kinderen beschadigt, verdeeldheid zaait en de democratie verzwakt', zei Haugen bij het begin van haar uiteenzetting.

Veel conclusies komen niet van een of andere ngo of van overkritische onderzoekers. Ze komen uit intern onderzoek van Facebook, waaruit Haugen voor haar vertrek als product manager tienduizenden pagina's kopieerde. Net dat werd tijdens de hoorzitting zwaar op de korrel genomen. Ook al kent Facebook al heel lang de ravage die het aanricht, onderneemt het niets omdat de negatieve beelden, het geweld en de haatspraak aanzetten tot clicks en dus de winst van Facebook nog astronomischer maken dan ze al was.

‘Facebook is hier aanbeland op zijn tabaksmoment’, zei commissievoorzitter Richard Blumenthal. Hij doelde daarmee op de rapporten van de grote sigarettenproducenten die aantoonden hoe schadelijk tabak is voor de gezondheid, maar die pas vele jaren aan het licht kwamen. Ze maakten dat de hele tabaksindustrie in de jaren 80 en 90 aan banden werd gelegd.

Google

Facebook is volgens Haugen nog erger: ‘Terwijl de tabaksbedrijven wetenschappelijke studies presenteerden waaruit kon blijken dat sigarettenfilters de schade van roken inperkten, weigert Facebook openheid over aanpassingen die het kan doen om de algoritmes veiliger en minder schadelijk te maken. In tegenstelling tot bijvoorbeeld bij Google weten we niet hoe de algoritmes van Facebook in elkaar zitten.’

Haugen pleitte dan ook voor een verstrenging van de regelgeving voor big tech en het gebruik van algoritmes. ‘Toen bleek dat tabak schadelijk voor de gezondheid is, greep de overheid in’, zei ze. ‘Hetzelfde toen bleek dat er minder mensen omkomen in het verkeer door de autogordel. Het is tijd voor maatregelen om het gevaar van Facebook aan te pakken.’

Republikeinen en Democraten lijken elkaar in dit dossier te vinden. ‘Senatoren van beide zijden gebruiken hier dezelfde taal en stellen dezelfde vragen’, zei Rhonda Colvin, politiek analiste van The Washington Post, na de hoorzitting. Dat front tegen Facebook zou te maken hebben met het feit dat het gaat om iets heel concreets en gevoeligs als de mentale veiligheid van kinderen en jongeren.

Daardoor is de kans volgens kenners groot dat dit tot meer zal leiden dan de vele eerdere schandaaldossiers rond Facebook. In het dossier over het politieke data- en marketingbedijf Cambridge Analytica werd Facebook ervan beschuldigd de data van miljoenen gebruikers gemanipuleerd en misbruikt hebben in het voordeel van de kiescampagne van de Republikein Donald Trump.

Abstract

Net de dag voor de getuigenis van Haugen over de impact van Facebook op ons leven konden 3,5 miljard mensen Facebook, Instagram en WhatsApp zes uur niet gebruiken door een panne bij de servers van Facebook. Dat deed Europees commissaris voor Mededinging Margrethe Vestager vragen stellen over de dominantie van Facebook. Die dominantie leidde eerder ook al tot klachten van de Amerikaanse concurrentiewaakhond. Die eist dat Facebook zijn dochterbedrijven Instagram en WhatsApp zou afstoten. ‘Maar dat zijn abstracte dossiers, ver van het bed van de gewone man', klinkt het bij analisten. ‘Dit gaat over het fysieke en mentale welzijn van kinderen en jongeren.’  

Volgens Blumenthal is ‘dit is het morele faillissement van Facebook.’ Ook Zuckerberg komt duidelijk persoonlijk in het vizier. ‘Met meer dan 55 procent van de stemrechten is hij een unicum in de wereld van de big tech’, zei Haugen. ‘Geen enkel individu heeft zoveel macht in zo’n groot bedrijf. Toen hem een reeks zachte aanpassingen van de algoritmes werden voorgesteld, veegde hij die resoluut van tafel. Hij is direct verantwoordelijk.’