Jeugdvrienden willen met ‘proefbuispaarden’ Belgische fokkerstraditie uit het zadel lichten

Ze durfden het niemand te vertellen, hoeveel ze precies voor Goya neertelden. ‘In die tijd betaalde je voor een fokmerrie tussen 8.000 en 10.000 euro. Misschien eens 12.000, à la limite 14.000 euro. Maar 100.000? Dat was echt te zot voor woorden. Maar we deden het toch.’ Een kleine tien jaar later moeten Yff Vandendriessche en Klaas De Coster (beiden 41) er hartelijk om lachen in hun kantoor in Opwijk, tussen Brussel en Dendermonde. ‘Het was een afschuwelijk hoge prijs. Maar als we vandaag het dubbele aangeboden kregen, zouden we haar niet verkopen. En voor het driedubbele ook niet.’

Welkom in de wereld van de sportpaarden, waar exacte wetenschap en blinde passie hand in hand gaan en het grote geld en de kleine verhalen elkaar in stand houden. Goya, het paard in kwestie, is de dochter van Usha van 't Roosakker, volgens Vandendriessche misschien wel de beroemdste fokmerrie aller tijden. ‘Als je daar de statistieken op losliet, was het altijd prijs. Bijna elk paard uit die stamboom presteerde in de jumping op het allerhoogste niveau. De moeder was te oud om mee te fokken. Goya deed ons dromen: als we daarmee verder kunnen, kunnen er fantastische paarden uit ontstaan. Maar het was een gok.’

Referentie

België behoort tot de wereldtop in de jumping. Niet alleen de Belgische ruiters presteren traditioneel goed, ook de beste paarden hebben vaak een link met ons land. Ongeveer 30 procent van alle paarden die aan springkampioenschappen deelnemen, is Belgisch gefokt. ‘België is dé referentie als het op fokken aankomt. Fokkerijen en veilingen hebben hier dus een sterke traditie. Toen we net die wereld binnenkwamen, worstelden we met de geslotenheid. Prijzen worden vaag gehouden en onderhandelen is vaak handjeklap’, zegt Vandendriessche. ‘Als nieuwkomers stonden we daar anders in.’

Mares of Macha verkoopt en exporteert diepgevroren paardenembryo’s van ‘de beste sportmerries ter wereld’, zegt De Coster. 'We kunnen als eerste uit Europa exporteren. Niemand slaagde er eerder in dat papierwerk in orde te krijgen. De grootste uitdaging is de strenge regelgeving voor de sanitaire vereisten die enorm verschilt van land tot land.' Voor de technische kant steunt het bedrijf op de icsi-techniek, die ontwikkeld werd door een Italiaanse wetenschapper en waarmee in een labo gericht zaadcellen in eicellen kunnen worden gebracht. ‘In de menselijke geneeskunde is het net zo: als ivf niet lukt, wordt overgeschakeld op icsi. Maar in de paardenwereld staat dat nog maar heel recent op punt’, zegt Vandendriessche.

Mares of Macha levert een embryo dat al in de draagmerrie zit en die 45 dagen drachtig is, de kritische periode bij een paardenzwangerschap. ‘Gemiddeld lukt het bij 65 procent van de embryo’s om tot een succesvolle dracht te komen. Klanten die een embryo kopen met garantie - zowat iedereen - krijgen een nieuw embryo als er iets misgaat. We hebben al meer dan 1.000 embryo’s verkocht, waaruit zo’n 600 veulens zijn geboren’, zegt De Coster. ‘Aangezien de oudste dit jaar zes jaar worden, staan ze nog aan het begin van hun sportcarrière. Toch zijn al enkele uitgegroeid tot goedgekeurde dekhengsten of winnaars van vrijspringwedstrijden.’

Embryo’s verhandelen is goedkoper en veiliger dan de fokmerries het veulen zelf te laten baren. ‘Het risico dat bij de geboorte iets misloopt met de waardevolle fokmerrie is veel te groot’, zegt Vandendriessche. ‘Bij vroegere technieken werd de merrie wel nog gedekt, maar werd het embryo na de bevruchting, op het moment dat de eicel van de eierstok in de baarmoeder zakt, ‘gespoeld’, dus uit de merrie verwijderd, om vervolgens in een draagmerrie geplaatst te worden. Daarvoor had je amper één of twee uur de tijd. Met het invriezen van embryo’s, zoals ook bij mensen gebeurt, krijg je een product dat je jarenlang kan bewaren.’   

Autofreak

De ontstaansreden van Mares of Macha was het samenbrengen van een paar topmerries, die zich consequent bewezen hadden op grand-prixniveau. ‘Ik durf te zeggen: uniek in de wereld', zegt Vandendriessche. 'Voor een paardenliefhebber is de fascinatie voor een bepaalde moederlijn net hetzelfde als bij een autofreak: die weet ook in welke Mercedes welke motor zit en welke capaciteiten ze heeft. Bij paardenstambomen is het net zo.’

Vandendriessche en De Coster voelden als student al de drang om te investeren in die passie. ‘We leerden elkaar kennen als monitors op een paardenkamp van Sport Vlaanderen, 20 jaar geleden. We bleven bevriend en paarden werd een gemeenschappelijke passie’, zegt De Coster, die al paardrijdt van toen hij zeven jaar was. ‘Ik was lui van nature en ik wist: ik moet nog tot mijn 16 wachten op een brommer en tot mijn 18 voor een auto. Hoe kan ik nu dan sneller bewegen dan met de fiets? Zo kwam ik op paarden uit.’

De twee vulden hun dagen met Kapaza (zoekertjessite die werd overgenomen door 2dehands.be, red.) afschuimen naar interessante paarden. ‘Yff wist als bio-ingenieur veel over het fokken en zocht naar de juiste bloedlijnen. En ik kon goed rijden’, zegt De Coster. ‘Ik kreeg een bericht van Yff en diezelfde avond gingen we eens kijken. Zo ging het altijd. We kochten paarden voor pakweg 2.000 euro om ze daarna weer te verkopen. Hebben we daar ooit echt winst op gemaakt? Niet echt. We hadden er gewoon plezier in.’

Alles gebeurde met hun spaargeld. ‘Handel was mijn ding’, zegt De Coster. Al op zijn 14de zette hij een business op in flipperkasten en luidsprekers, die hij opkocht en weer doorverkocht. Dat mondde na zijn studies uit in het oprichten van zijn eigen bedrijf, MaxAmaze, dat zich specialiseerde in audiovisuele diensten voor het sportcircuit. ‘Wij staan in voor de ledschermen, de luidsprekers, de shows, noem maar op, vooral in de grote paardenconcoursen. Maar ook bij voetbalploegen zoals RSC Anderlecht. Sinds twee jaar verzorgen we daar alle shows.'

En dus werd ook het ondernemerschap een rode draad in hun vriendschap. ‘Aangezien we ver van elkaar woonden, zagen we elkaar na onze studies niet vaak meer. Maar we gingen jaarlijks wel op reis met onze gezinnen’, zegt Vandendriessche. ‘Ik was CEO bij Extremis, een bedrijf in designtuinmeubelen, waar ik toevallig terechtkwam - ook via de paardenwereld eigenlijk. Ik zat samen met de vrouw van Dirk Wynants, de oprichter van Extremis, in de raad van bestuur van de Landelijke Rijvereniging, waar wel eens wat masseerwerk nodig was om de bestuurders op één rij te krijgen. Toen ze zag dat ik daar goed in was, zei ze: 'Kom dat bij ons ook maar eens rechttrekken dan.' Ik ben bio-ingenieur, ik had niets met design. Maar ik analyseer graag bedrijfsprocessen. En daar kon ik ook met Klaas uren over doorbomen.’

Zakenmodel

Met Goya was er initieel geen uitgetekend plan. ‘We waren gewoon geïntrigeerd door dat fokken, maar er zat geen zakenmodel achter’, zegt Vandendriessche. ‘We hadden allebei nog onze gewone jobs. Maar elke maandag spraken we af in Halifax in Deinze, een restaurant pal tussen ons in, zo hoefden we elk maar een uur te rijden.' Toen ze in 2018 al vijf merries hadden verzameld, beslisten de twee om te professionaliseren. De Belgische topruiter Pieter Devos en zijn familie, die behalve een paardenfokkerij ook een fruitkwekerij hebben, stapten in als investeerders. Met hun middelen, ruwweg 3 miljoen euro, werd in 2020 Mares of Macha officieel gelanceerd.

De drie basisprincipes sindsdien zijn toegankelijkheid, transparantie en gemak. Op de website van Mares of Macha vind je een vaste prijslijst, met verschillende categorieën. Prijzen variëren tussen 5.000 en 50.000 euro: de embryo’s van merries die het beste presteerden, zijn het duurste. ‘Transparantie bestond niet in onze wereld’, zegt Vandendriessche. ‘Als een klant veel geld had, lag de prijs per definitie hoger. Wij zijn heel duidelijk: of er nu een sjeik komt aankloppen of de buurman, de prijs is altijd hetzelfde.’

Een klant kan op de website kiezen uit combinaties tussen een 40-tal merries en een 100-tal hengsten. Maar een perfect paard stel je niet zomaar samen met enkele kliks op de computer. ‘Het lijkt misschien pure genetica, maar in se valt er bitter weinig te voorspellen’, zegt Vandendriessche. ‘Wat definieert een goed paard? Dat is vooral de mentaliteit: de drang om te winnen zodra het de arena betreedt.'

Zoiets lees je niet in de data af. 'Bij melkkoeien kunnen ze al bij een embryo goed inschatten hoeveel liter melk de koe later zal produceren. Die hebben maar één taak, die je kunt voorspellen aan de hand van heel duidelijke markers. Bij paarden bestaat dat niet: die hebben elk hun eigen trainingstraject, risico op blessures, stressgevoeligheid... En al die zaken veranderen bovendien voortdurend. Wat wij een klant kunnen beloven, is dat hij statistisch gezien met een grote voorsprong vertrekt. Omdat die genetica aanwezig is in al die lijnen die we gebruiken. Maar een garantie, die kunnen we niet geven.’

Big business

De jacht op het wonderpaard, de volgende atletische belofte of het supertalent, zit er dus nooit op. Een ruiter mag nog zo getraind zijn, het paard moet het waarmaken in de ring: durven te springen, niet te vroeg of te laat, met lef, maar ook met precisie. Het maakt van de paardenfokkerij big business. Prijzen van topspringpaarden beginnen bij 100.000 euro, maar kunnen op een veiling tot 2 miljoen à 3 miljoen euro oplopen, en daarbuiten zelfs tot 10 miljoen euro en meer.

De Belgische paardenfokkerijen - Vlaanderen telt er meer dan 600 - en stoeterijen behoren tot de wereldtop. In de officiële ranking van de internationale federatie van de paardensport FEI, waarbij paardenstamboeken geëvalueerd worden op basis van de prestaties van de paarden die eruit voortkomen, staan drie Belgische stamboeken in de wereldwijde top 10: het Belgische Warmbloed Paard (BWP, Oudsbergen) en Stoeterij Zangersheide (Lanaken) op de eerste en de tweede plaats, en het Waalse stamboek SBS op de achtste plaats.

‘Die rijke en sterke traditie komt voort uit het feit dat Belgische paardenfokkers in het verleden, toen het paard als landbouwdier afgedaan had, met open vizier sportpaarden zijn gaan fokken’, zegt Stephan Detry, de voorzitter van de Belgische Ruitersportfederatie, een vereniging met 85.000 leden. ‘Terwijl de Duitsers en de Fransen de nationale bloedlijnen zuiver wilden houden en daardoor ofwel krachtige, maar zware en minder wendbare, ofwel sportieve maar minder sterke paarden bekwamen, begonnen de Belgen te kruisen met verschillende lijnen en rassen.’

De paardensport zit daarom diep geworteld in het Belgische DNA en onze cultuur, zegt Detry. 'Met 1.350 clubs zijn we de tweede sportfederatie van het land - na die van het voetbal uiteraard. 10 procent van alle jumpingwedstrijden in Europa wordt in België georganiseerd, met bekende events als Stephex Masters en Jumping Mechelen. Met Philippe Le Jeune en Jos Lansink hadden we in 15 jaar twee wereldkampioenen uit onze contreien, naast topruiters als Pieter Devos, Jérôme Guéry en de familie Philippaerts.'

Logisch dat België een aantrekkingspool geworden is van miljardairs en sjeiks, tot de dochters van internationale beroemdheden als Bruce Springsteen, Steve Jobs, Bill Gates en Steven Spielberg toe. Uit het succes van de paardenfokkerij en de -sport is de voorbije decennia ook een bloeiende industrie voortgesproten, die vandaag een jaaromzet van 3,5 miljard euro draait (zie inzet). Vlaanderen kent ook meer dan 100 erkende voortplantingscentra voor paarden. De exportwaarde van de Vlaamse handel in paarden (en paardenvlees) bedroeg in 2020 112 miljoen euro.

Toegang

Destijds kochten Vandendriessche en De Coster hun eerste paard Goya via Stephan Conter, de oprichter van Stephex en een van de belangrijkste paardenfokkers van het land. Voor het logistieke aspect werken ze samen met dierenkliniek De Morette in Asse, die gelieerd is aan de Vlaamse Equine Care Group, de grootste paardenkliniekengroep van Europa. ‘Dankzij mijn audiovisuele bedrijf ben ik aanwezig op al die wedstrijden. En omdat ik zelf ook reed, kende ik dus veel mensen in de sector’, zegt De Coster. ‘Maar zonder netwerk geraak je vandaag niet ver in de paardenwereld. Dat willen wij veranderen.’

De baseline van Mares of Macha is ‘access proven breeding’ of toegang tot bewezen foklijnen. Traditioneel gebeurt het kopen van nieuwe sportpaarden vooral via veilingen. ‘Dat is per definitie niet toegankelijk’, zegt Vandendriessche. ‘Wie het meeste geld heeft, gaat weg met de beste paarden.’ Mares of Macha, dat ook gespreide betalingen aanbiedt, gaat prat op een diverser klantenbestand: van grote fokkerijen tot eenvoudige paardenliefhebbers die dromen van een afstammeling uit een beroemde moederlijn. ‘We hebben tussen 200 en 300 klanten. Dat gaat van een Belg die zijn dochter blij wil maken met een veulen tot een Japanner die nog nooit zijn nakomelingen gezien heeft, maar gewoon vanachter zijn computer in Japan beslist welke hij doorverkoopt of niet.’ 

De voornaamste doelstelling is dan ook die access, de toegang, verder en breder te verzekeren. ‘In 2024 zagen we een opvallende toename in de vraag, voornamelijk doordat we erin geslaagd zijn de juiste sanitaire papieren te verkrijgen voor het exporteren van embryo’s naar nieuwe afzetmarkten, zoals de VS, Brazilië en Argentinië’, zegt De Coster. ‘Zo kunnen we embryo’s ter plaatse laten implanteren, wat de kostprijs voor de eindklant vermindert. Voor tien 'proefbuispaarden' worden de vervoerskosten gereduceerd van 100.000 euro naar 1.000 euro. We verwachten de komende jaren vooral in die landen en in bijkomende nieuwe landen de grootste groei.’

Meer omzet of groei is dus geen doel op zich. ‘We focussen nu minder op het aankopen van nieuwe merries. De eerste jaren was dat belangrijk en hadden we kapitaal nodig om een kritische massa op te bouwen. Nu ligt onze aandacht bij nieuwe landen openbreken. Dat is veel administratief en lobbywerk’, zegt De Coster. Vorig jaar vond ook een aandeelhouderswissel plaats: de familie Devos cashte op haar investering en er kwamen drie nieuwe investeerders aan boord, die elk zo’n 10 procent van de aandelen overnamen.

De eerste is Lisa Lourie, die in de VS een toonaangevend fokkerij- en trainingscentrum leidt en als overzeese bondgenoot de Noord-Amerikaanse verkoop en de wereldwijde expansie van Mares of Macha zal ondersteunen. Dan is er Peter Bollen, de grondlegger van het Mechelse Cavalor, een vooraanstaand internationaal merk gespecialiseerd in paardenvoeding. En Filip Vande Cappelle is een Knokse ondernemer die EHS (European Horse Services) oprichtte, een specialist in wereldwijd paardentransport, inclusief alle wettelijke import- en exportprocedures.

‘Het draait nu minder om investeringen, maar meer om expertise om die globalisering voort te zetten’, zegt De Coster. ‘We hebben een gezond bedrijf, met een stabiele omzet van zo'n 3 miljoen euro en een brutobedrijfswinst (ebitda) van 750.000 euro. Als de vraag groeit, kopen we natuurlijk merries bij om de toegankelijkheid te garanderen. Dat begint stilaan weer het geval te worden. Zo hebben we recent, opnieuw via Stephex, de zus van Goya, Nusha aangekocht.'