Britse voetbaleconoom Szymanski: 'Financiële fair play? Er is niets mis met clubs die zwaar verlies maken'

De Britse sporteconoom Stefan Szymanski is een wereldautoriteit in zijn vakgebied. Samen met de Financial Times-journalist Simon Kuper schreef hij 'Soccernomics', het standaardwerk vol statistieken en weetjes over de economie van het voetbal. Ook gaf hij zijn naam aan de wet van Szymanski: de loonmassa van teams voorspelt zo goed als altijd waar ze zullen eindigen in het klassement. Daar kwamen in de loop der jaren een massa artikelen bij over de evolutie van het voetbal tot een echte industrie.

Szymanski is ruim een decennium prof aan de universiteit van Michigan, in de schaduw van Detroit. Daar doet hij samen met onder meer zijn Belgische collega Thomas Peeters (Erasmus University Rotterdam) onderzoek naar de doorstroming van zwarte sporters naar een job als coach. Afgelopen week was hij in Antwerpen voor een lezing aan de Pro League Business School, een managementopleiding voor clubleiders.

Goudkoorts

Interessant is dat hij als telg van de Europese voetbaltraditie getuige is van de goudkoorts in het Amerikaanse voetbal. Een groep investeerders betaalde recent een half miljard om vanaf 2025 in San Diego een nieuwe club te beginnen in de Major League Soccer (MLS). Dat is meer dan de Saoedi's betaalden voor de Engelse Premier League-club Newcastle.

'Het is bizar dat op MLS-clubs een waarde tot 1 miljard dollar wordt geplakt, terwijl ze met moeite 100 miljoen inkomsten halen en verlieslatend zijn', zegt Szymanski. 'Ik worstel met de cijfers, want MLS-clubs spelen doorgaans in stadions met een capaciteit van hooguit 20.000 fans. Voor ticketing en catering is dat geen grote vetpot. Daarnaast liggen de mediarechten vast op 250 miljoen dollar per jaar tot 2033. Dat zijn kruimels tegenover het Europese voetbal. Sponsors stromen wel toe. Maar dan nog vind ik het allemaal heel optimistisch.'

Spelen wellicht een rol: de prognoses van marketeers over het grote commerciële potentieel en de voorspelde omzet in de VS. Een extra hefboom is de verzekering dat investeerders toegang blijven houden tot toekomstige cashflows, omdat de MLS zoals alle grote Amerikaanse sportcompetities geen promotie of degradatie kent.

'De discussie daarover wordt interessanter in de VS', zegt Szymanski. 'Ik ben een fan van Detroit FC, een club op lager niveau die vooral fans trekt met een aversie voor de hypercommercie in de Amerikaanse sport. Die niche van Amerikanen groeit. Ook is er het succes van de tv-reeksen 'Ted Lasso' (over een Americanfootballcoach die trainer wordt van een profclub in het Engelse voetbal, red.) en 'Welcome to Wrexham' (een docusoap rond twee Hollywoodacteurs die een traditieclub op het vijfde Engelse niveau kochten, red.). Omdat het daarin telkens gaat over de strijd tegen degradatie of voor promotie, hebben tientallen miljoenen Amerikanen gezien hoe spannend dat de sport maakt.'

Provinciestad

Szymanski is in zijn thuisland fan van Scunthorpe United. De in Nigeria geboren professor heeft een Poolse vader en een moeder uit Scunthorpe. Een grappig detail is dat de club in de buurt van Leeds, Sheffield en Manchester troosteloos voorlaatste eindigde in de vijfde divisie, op 86 punten van kampioen Wrexham. 'De hype over Wrexham kan weleens belangrijk zijn om het voetbal in de VS van hipstersport naar de mainstream te helpen kantelen.'

'Het model van stijgen en dalen is voor mij de beste verklaring waarom fans zo passioneel zijn over hun clubs. Ze leven in constante hoop, doorgaans een illusie, dat hun club ooit kampioen gaat worden, de Champions League gaat winnen, of zich dat jaar nog gaat redden of zal promoveren. Het is de motor achter het succes van het Europese voetbal en het verschil met de VS. Daar is de maximalisatie van de winst altijd de kern geweest.'

'Europeanen en zelfs veel Amerikanen weten dat niet, maar tot de jaren 50 bestonden in de VS tientallen baseballcompetities met teams tot in de kleinste provinciestad. Ze verdwenen allemaal met de opkomst van de tv. Die kwam ook naar Europa, maar daar hield het ecosysteem met een club tot in het kleinste dorp wel stand. Waarom? Omdat fans bleven komen en mecenassen bleven betalen, terwijl in het baseball niets op het spel stond. Clubs konden toch niet degraderen of promoveren. Fans en sponsors haakten af.'

Amerikaanse invasie

Terwijl het voetbal in de VS op verdere terreinwinst mikt, kopen Amerikanen op het oude continent massaal clubs. De uitleg voor die invasie is dat de Amerikanen denken dat ze nog veel meer geld kunnen verdienen met de grootste sport ter wereld door er het Amerikaanse model van winstmaximalisatie op toe te passen.

Niet toevallig zweven nu ook rond het voetbal concepten als loonplafonds en blijft hardnekkig sprake van de komst van een Super League, een competitie met alleen de grootste clubs die niet kunnen zakken of stijgen. Nog een voorbeeld van het efficiëntiedenken is de opmars van de voetbalholdings die meerdere clubs bezitten.

'Het Europese voetbal zit met een pak issues rond goed bestuur, waarover het Europese Hof van Justitie zich buigt. Maar ik vind de introductie van een winstmodel ingaan tegen de kern van het Europese voetbal. Alle regels over financiële fair play ten spijt blijft het voetbal chronisch verlieslatend. Dat is altijd weer op hetzelfde terug te voeren: clubs geven veel meer uit dan ze hebben om toch maar niet te degraderen of net te promoveren naar de top van het voetbal, waar het manna van het mediageld wacht.'

'Waarom zouden verliezen erg zijn? Wie, behalve beleggers, maalt om de winstgevendheid van pakweg Volkswagen of Google? Het systeem werkt nu zo dat rijk volk handenvol geld stopt in een business die bedoeld is om ons te entertainen. Bij de introductie van het Amerikaanse model gaan miljardairs en investeringsfondsen geld verdienen aan ons, terwijl het voetbal wellicht minder entertainend wordt.'

Competitief evenwicht

'Het argument dat het Amerikaanse model leidt tot een beter competitief evenwicht tussen teams en dus een spannender sport, begrijp ik ook al niet. Het voetbal is sinds zijn conceptie een onderonsje van een kransje clubs. Nationaal en Europees hebben Real Madrid, Bayern München, Barcelona, Manchester United en Juventus altijd gedomineerd, alleen zijn daar met staatsgeld nieuwe rijken als PSG en Manchester City bijgekomen. Alsof het ooit enig probleem is geweest dat altijd dezelfde wint. Het voetbal heeft alleen aan populariteit gewonnen.'

'Voetbal is kapitalisme op zijn best. Ja, het leidt tot uitwassen die correcties vragen. Werklozen en invaliden krijgen geld zodat ze niet verhongeren. Of mensen krijgen geld voor medische bijstand. Maar in het voetbal lijdt niemand honger of ontbering. Waarom zou je het dan reguleren?'

'Ik zie maar één reden voor ingrijpen: als clubs failliet zouden gaan. Maar dat gebeurt nooit, behalve als een club heel weinig fans heeft. Zodra er genoeg fans zijn, gaat de structuur achter de club misschien wel ten onder, maar de club zelf overleeft. Dus laat het voetbal vrij en laat de eigenaars de verliezen opstapelen. En laat sjeiks en miljardairs maar geld pompen. Het is een mooie transfer van de superrijken naar het volk.'