Overaanbod duwt stroomprijzen recordaantal uren onder nul

De elektriciteitsmarkt in België kampt met een overvloed aan zonne-energie. Door de razendsnelle groei van zonnepanelen op de daken van de gezinnen en de bedrijven ontstaan op zonnige middagen steeds vaker momenten van overaanbod. De elektriciteitsprijzen op de groothandelsmarkt duiken dan onder nul, waardoor producenten moeten betalen voor de stroom die ze dan nog op het net zetten. Uit een data-analyse van De Tijd blijkt dat hoewel het jaar nog maar halverwege is, 2024 nu al een nieuw record heeft gebroken voor negatieve stroomprijzen.

In de dag-van-tevorenhandel op de Belgische stroombeurs Epex werden dit jaar al 262 uren met negatieve prijzen geteld. Daarmee is het vorige recordjaar, 2023 met toen 222 negatieve uren, nu al ruimschoots overtroffen.

Vooral op zonnige zomermiddagen lijken negatieve prijzen het nieuwe normaal te zijn geworden. Sinds de start van de zomervakantie, wanneer de vraag naar elektriciteit traditioneel op een lager pitje staat, zijn de stroomprijzen ’s middags vaker wel dan niet in het rood gedoken.

Die situatie, die zich ook in Nederland en Duitsland voordoet, is het gevolg van de grote productie aan zonnestroom die op de middagpiek het net overspoelt. Tel daar nog de productie bij van windenergie, de kerncentrales die volcontinu draaien en een aantal gaseenheden die niet zomaar kunnen afschakelen, en er wordt op bepaalde momenten meer stroom aangeboden dan gezinnen en bedrijven samen willen consumeren.

Elia waarschuwt voor overaanbod

Hoogspanningsnetbeheerder Elia kwam voor de zomervakantie al met een nooit geziene waarschuwing. Als België er op de piekmomenten niet in slaagt massaal zijn productieoverschot te exporteren naar de buurlanden, dreigen zonneparken en kleine centrales op het distributienet te moeten worden afgeschakeld.

Het nationaal controlecentrum van Elia stuurde de voorbije dagen opnieuw verschillende waarschuwingen naar de markt. Voor donderdag en vrijdag riep het netbedrijf alle leveranciers en stroomproducenten op extra te waken over het evenwicht van hun klantenportefeuille en overproductie te vermijden, desnoods door centrales stil te leggen. Ook voor zaterdag, wanneer het weekendverbruik extra laag is, volgt mogelijk nog zo’n marktwaarschuwing.

‘We zitten met veel zonne-energie en door de vakantieperiode zien we dat het elektriciteitsverbruik lager ligt’, zegt Elia-woordvoerder Marleen Vanhecke. ‘We verwachten niet dat het een probleem wordt dat we niet kunnen beheren, maar we zien wel dat zonne-energie in de zomer een grotere impact begint te krijgen op het systeembeheer. Het is de eerste zomer dat we geregeld een waarschuwing naar de markt uitsturen.’

Met de recentste beurshandel in gedachten - die geen uren met negatieve prijzen opleverde - ziet Elia voor donderdag geen situatie meer van overproductie in West-Europa. Voor vrijdag en zaterdag verwacht de netbeheerder wel opnieuw negatieve prijzen, ‘maar niet problematisch om op te volgen’, zo klinkt het. Vanaf zondag is er minder zon voorspeld, waardoor de druk weer wat van de ketel gaat.

De grootste moeilijkheid is wanneer er ongebreideld zonnestroom op het net vloeit, zonder dat het verbruik zich daaraan aanpast. Elia en tal van energiespecialisten benadrukken dan ook dat om de toenemende pieken aan hernieuwbare energie op te vangen er meer flexibiliteit moet komen op het net. Batterijen bijvoorbeeld kunnen helpen om goedkope stroomoverschotten op te slaan voor later op de dag. Ook bijvoorbeeld het slim laden van elektrische wagens, elektrische industrie en automatisch gestuurde warmtepompen kunnen helpen om verbruik te verschuiven naar de goedkoopste uren van de dag.