Facebook voor kids: veilig of verslavend?

Jeremy Hunt, de Britse minister van Volksgezondheid, is boos. ‘Ik ben helemaal niet zeker of dit wel de juiste richting is. Facebook zei me dat het ideeën zou lanceren om het gebruik van zijn product door kinderen te VOORKOMEN. In de plaats daarvan gaat het er actief achteraan. Blijf alstublieft weg van mijn kinderen en neem uw verantwoordelijkheid!’

De Conservatief Hunt is niet te spreken over Messenger for Kids, een app waarmee kinderen tussen zes en twaalf naar hartenlust kunnen sms’en en videochatten. Hij is niet de enige politicus die zich zorgen maakt. In de VS schreven twee Democratische senatoren een brief naar Mark Zuckerberg. ‘Facebook moet ons garanties geven dat de ‘afgeschermde’ dienst kinderen wel degelijk beschermt.’

Dat er controverse zou zijn, daar moeten ze in Menlo Park toch rekening mee gehouden hebben? Vorige maand kreeg concurrent Google de volle lading omdat op de kinderversie van zijn videosite YouTube lugubere filmpjes de ronde deden. Terwijl nietsvermoedende ouders hun kroost loslaten op YouTube, schotelt het algoritme de kinderen schadelijke inhoud voor. Google nam meteen maatregelen. Het gaat duizenden extra mensen aanwerven om video’s te arbitreren en werkt ook zijn artificiële intelligentie bij die het problematische materiaal automatisch moet detecteren.

Steve Jobs, de uitvinder van de schermen waarop onze oogballen gefixeerd zijn, hield zijn kinderen zoals bekend ver weg van de iPad, zijn eigen creatie. ‘We laten geen iPads toe in huis. Te gevaarlijk.’ Microsoft-oprichter Bill Gates verbood gsm’s voor zijn kinderen tot ze 14 waren. Maar Facebook - het grootste netwerk voor de uitwisseling van informatie dat de wereld ooit gekend heeft - gaat wel een product voor kinderen maken. Uitgerekend op een moment dat het de wind van voren krijgt over de vele vormen van misbruik op zijn platform.

Facebook zet Messenger for Kids in de markt als een safe space voor kinderen van lagereschoolleeftijd die toch al chattend door het leven gaan. Pas vanaf 13 jaar mogen kinderen een Facebook-profiel aanmaken. Maar tegen dat ze zo oud zijn is het internet al lang bekend terrein. In de VS heeft 93 procent van de zes- tot twaalfjarigen toegang tot een smartphone of tablet, 66 procent heeft dan al een eigen toestel.

Voor de ontwikkeling van de app werkte Facebook nauw samen met meerdere non-profitorganisaties (waarvan sommige gesponsord worden door Facebook), pedagogen en andere experts. Naar eigen zeggen was er veel vraag van ouders naar een veilige omgeving voor hun kinderen om online te communiceren, zodat ze weten wie aan de andere kant van de lijn zit. De app is advertentievrij en ouders hebben controle over alle conversaties van hun kinderen. Wil een kind chatten met een ander kind, dan moeten hun beider ouders hun goedkeuring geven. De kinderen maken zelf geen Facebook-profiel aan, alles verloopt via de account van de ouders.

Sociale media met steunwieltjes. Zo omschrijft Larry Magid van ConnectSafely.org, een van de adviserende organisaties, de kinderapp. Hij vergelijkt de app ook met een zandbak. ‘Kinderen kunnen zich pijn doen in een zandbak, maar het is veel veiliger dan spelen op straat.’

Is zo’n strikt omlijnde technologie een ideale eerste kennismaking omdat sociale media en smartphones sowieso een niet te omzeilen realiteit vormen? ‘Technologie is voor kinderen een vorm van verbinding, een manier om iets te delen’, zegt Maarten Vansteenkiste, ontwikkelingspsycholoog van de UGent. ‘Maar ze zijn zeer kwetsbaar voor overmatig gebruik. We moeten kinderen en ouders mediaweerbaar maken. Smartphones kunnen ontspanning in het gedrang brengen. Het is een makkelijk tijdverdrijf, terwijl ook verveling nodig is om creativiteit te stimuleren.’

‘Het is bijna onmogelijk geworden om kinderen weg te houden van technologie en digitale media’, vindt Bieke Zaman, experte in de interactie tussen mens en computer aan de KU Leuven. ‘Off- en online zijn een hybride mengeling, ook voor kinderen, en hun identiteit wordt mee gevormd door wat op het internet gebeurt. Dus kunnen we ze maar beter technologische geletterdheid bijbrengen.’

‘Maar ik ben sceptisch’, voegt Zaman toe. ‘Techbedrijven gaan graag zo ver mogelijk met hun product zonder dat gebruikers er hun vertrouwen in verliezen. De grote vraag is: wat gebeurt er met de data? Alles wat we online doen, laat sporen na. Ook Snapchat-berichten. Facebook heeft de mond vol van het verbinden van mensen, maar eigenlijk gaat het om het verbinden van data.’

Facebook belooft dat het nooit de data die het van kinderen verzamelt, zal gebruiken voor marketing. Maar waarvoor de gegevens wel dienen, en of ouders toegang krijgen tot wat Facebook leert over de communicatie in hun gezin, is niet duidelijk.

Al lijken de zakelijke bedoelingen van Facebook vrij doorzichtig. ‘Het heeft alle schijn van klantenbinding’, zegt Zaman. ‘Het is zoals een geboorterekening die banken aanbieden. Zo groeien kinderen op als hun klanten.’

‘Het is een paard van Troje’, zegt Lieven De Marez, communicatieprof bij Imec en de UGent. ‘Het zakenmodel van Facebook, en van alle sociale media, is gebaseerd op aandacht. Het doel is iemands ogen zo lang mogelijk op het product te houden en zo gewoontes in te slijten. Voor Facebook lukt dat niet meer zo goed bij tieners, terwijl jonge ouders van vandaag wel volledig zijn ingeburgerd. Via die ouders kan Facebook de aankomende generatie laten wennen aan het blauwe logo en een voorsprong opbouwen op de concurrentie tegen dat de kinderen oud genoeg zijn.’

‘Je kan het Facebook niet kwalijk nemen dat het probeert. Maar als ouder moet je de vraag stellen of het zin heeft het leven van je kind uit te breiden van de speelplaats tot het internet. We moeten de discipline kweken om het scherm niet als zoethouder te gebruiken. Ik zou het niet aan mijn kinderen geven.’