De niet zo onschuldige revival van psychedelica

Lena* heeft niets met drugs. De 28-jarige account- en marketingmanager drinkt zelfs geen alcohol. Maar toen ze steeds meer mensen in haar werkomgeving over psychedelica hoorde praten, werd ze nieuwsgierig. Zou je met zo’n middel daadwerkelijk nieuwe zaken over jezelf kunnen leren?

Een jaar geleden nam ze de proef op de som. Met een groepje gelijkgezinden stak ze de grens over naar Nederland om magische truffels te eten en paddothee te drinken. ‘Een halfuurtje later hoorde ik de muziek vervormen. Daarna volgden de visuele effecten, het is moeilijk onder woorden te brengen. Maar het leek alsof ik door een caleidoscoop keek.’

Een drietal uur duurde haar trip. Lena hield er warme, fijne gevoelens aan over. Na een paar maanden ging ze voor een tweede sessie. ‘Ik nam een grotere dosis en geraakte dieper in de trip. Die voelde als een reis in mijn hoofd. Ik zag hoe mijn hersenen nieuwe connecties maakten, en kreeg ook allerlei inzichten over mezelf. Het was superwaardevol.’

Lena is niet de enige die psychedelica herontdekt. Steeds meer mensen raken erin geïnteresseerd. In tegenstelling tot in de jaren zestig gaat het niet om langharige hippies die de wereld willen verbeteren. Vooral jonge ambitieuze mensen die al dan niet werkgerelateerd aan zelfontplooiing willen doen, menen dat tripmiddelen hen kunnen helpen.

High-end ceremonies

Tot de psychedelica worden natuurlijke producten als paddo’s of truffels en ayahuasca gerekend, maar evengoed synthetische lsd en MDMA. Allemaal veranderen ze gevoel, waarneming en bewustzijn. In ons land zijn die producten illegaal. Bezit, verkoop en invoer kan tot celstraffen en boetes leiden. Toch zijn er Belgen die in psychedelica een markt zien.

De Kortrijkzaan Greg Carrette begon begin dit jaar het bedrijf TrueNature, waarmee hij ‘high-end psychedelische ceremonies en retreats’ aanbiedt. Die bieden volgens hem tal van voordelen: een betere gemoedstoestand en concentratie, meer verbondenheid met de natuur en een verhoogde creatieve inspiratie. ‘We mikken op ondernemers en business professionals’, zegt Carrette, die ook actief is als coach voor leidinggevenden. Volgens hem is er in die groep veel nieuwsgierigheid naar psychedelica. Daaraan wil hij met zijn bedrijf, dat in Nederland gevestigd is omdat er een wettelijk kader voor bepaalde truffels bestaat, tegemoetkomen.

Eind september biedt TrueNature een driedaagse retreat aan. Deelnemers mogen naar een luxueus vakantiehuis, waar ze twee keer een trip met magische truffels beleven. Ze liggen op bedjes en worden omringd door een paar begeleiders. Die voorzien tijdens het weekend ook coaching, meditatie en yoga. Kostprijs: 2.250 euro. Een folder belooft ‘een intense en diepgaande maar nooit overweldigende ervaring’.

Ook al is de kans op een overdosis klein, psychiaters benadrukken dat aan psychedelica wel degelijk risico’s zijn verbonden. De middelen kunnen verward, fragiel en impulsief maken. Ook een bad trip, een soort panische reactie, is mogelijk.

Carrette zegt dat ze de kans daarop zo klein mogelijk houden. ‘Via een vragenlijst peilen we of mensen aanleg hebben voor depressie of psychose. We proberen vooraf ook zo goed mogelijk de intenties van de deelnemers te bespreken en na het weekend volgt een follow-upgesprek. Tijdens de ceremonies en retreats wil hij ook een medisch geschoold iemand aanwezig hebben. ‘Dat zal een psychiater of verpleegster zijn. Die maakt deel uit van een multidisciplinair team waarmee we absolute veiligheid willen garanderen.’

Lena woonde vorig jaar een eendaagse ceremonie van TrueNature bij. ‘Ik kwam uit een moeilijke periode en wilde meer over mezelf te weten komen. Wie ben ik? Waarom doe ik wat ik doe?’ Hoewel ze op die vragen tijdens haar trip geen duidelijk antwoord kreeg, blijft ze enthousiast. ‘Ik heb al vaker gewone coachingtrajecten gevolgd. Dan kwam ik ook tot inzichten, maar die bleven nogal theoretisch en ik herviel snel in oude patronen. Tijdens mijn truffeltrip was dat anders. Dan volgden de visies snel na elkaar en zette ik ze naar mijn gevoel meteen in de praktijk om. Het is als tien coachingsessies in één.’

Wat haar het meest bijblijft? ‘Tijdens een van mijn hallucinaties zag ik een koffer. Voor mij stond die symbool voor het waardeoordeel van anderen. Zo werd duidelijk hoeveel ik daarmee bezig was. Ik zag ook in dat ik die koffer niet per se moest dragen. Ik kon hem laten staan. Voor een buitenstaander klinkt dat wellicht onnozel, maar mij heeft het geleerd minder rekening te houden met de mening van anderen.’

Microdosing

De psychedelische renaissance werd de afgelopen jaren mee gevoed vanuit Silicon Valley. Steve Jobs, de overleden CEO van de technologiegroep Apple, noemde lsd een van de belangrijkste ervaringen in zijn leven. Ook andere techneuten getuigen geregeld over microdosing. Ze nemen op geregelde tijdstippen minuscule doses lsd of truffel om hun stemming, productiviteit of creativiteit te boosten.

In ons land hebben meerdere experts zich al bezorgd uitgelaten over microdosing. De gunstige effecten van zulke kleine innames zijn niet bewezen, zegt professor toxicologie Christophe Stove (Universiteit Gent). Toch zegt de Gentse ondernemer Lorenzo Bown ‘dat er blijkbaar genoeg aanwijzingen zijn om er flink wat geld voor vrij te maken.’ Zelf kon hij in drie weken 600.000 euro aan kapitaal ophalen voor zijn microdosesstart-up Aydoo.

Aydoo, gevestigd in Amsterdam, biedt voor 345 euro een programma van acht weken met onder andere kleine hoeveelheden truffels. Deelnemers moeten eerst door een strikte assessment geraken. Als dat lukt, kunnen ze deel uitmaken van een online community waar een coach hen 24 uur op 24 begeleidt. ‘Het finale doel is mensen onder andere minder angst en een betere focus bezorgen’, zegt Bown. Volgens hem is er bereidheid daarvoor. ‘We deden onafhankelijk onderzoek met het bureau Ivox bij 2.000 Belgen. Een op de vijf bleek open te staan voor microdosing met begeleiding, en een op de drie wil zoiets zonder begeleiding.’

Het is onduidelijk hoeveel Belgen aan microdosing doen. Volgens de Global Drug Survey, die jaarlijks wordt afgenomen bij 32.000 druggebruikers in twintig landen, zit het fenomeen de jongste vier jaar in de lift. Van de 6.000 mensen die volgens de bevraging in het laatste jaar lsd of paddo’s namen, gaf 22 procent aan die in minuscule proporties te gebruiken. Hoeveel Belgen daarbij zijn, is onduidelijk.

Ook al krijgt ze nieuwsgierige reacties, Claire Vanneste (35) merkt ook veel terughoudendheid als ze met mensen in haar omgeving over microdosing praat. Eind vorig jaar kreeg ze haar eerste pakket aan huis. ‘Ik ben zelfstandig businesscoach, trainer en strategieconsultant en daardoor veel bezig met persoonlijke ontwikkeling.’ Ze hoorde via een kennis over Aydoo. ‘Omdat ik vroeger zelf al psychedelische ervaringen had en over microdosing las, stond ik er meteen voor open.’

Met sporadische onderbrekingen van een week of een maand slikt Vanneste om de drie ochtenden een paar minitruffeltjes. ‘Ik weet natuurlijk niet honderd procent zeker of het alleen met microdosing te maken heeft, maar het resultaat is dat ik me rustiger en geconcentreerder voel. Ik zit op het werk vaker in een soort flow. En ik durf mijn buikgevoel meer te volgen en zeg sneller nee tegen projecten die me niet liggen.’

Verslaafd voelt ze zich niet. ‘Sterker, ik vergeet ze soms te nemen. Het is eerder als een vitaminesupplement, daar denk je ook niet voortdurend aan. Lekker is het trouwens niet: het smaakt naar aarde.’

Meer onderzoek

Psychedelica zijn niet nieuw. Duizenden jaren voor Christus werden de natuurlijke varianten al in graven gevonden. De synthetische varianten kwamen vanaf de jaren dertig op, toen de Zwitserse scheikundige Albert Hoffman lsd ontdekte. Hij hoopte er een succesvol psychiatrisch geneesmiddel van te maken. Dat liep anders: lsd werd vooral een populaire drug. Midden jaren zestig werd de productie in de meeste landen aan banden gelegd.

Daardoor verslapte de aandacht van de wetenschappers. Tot voor enkele jaren. Vandaag stijgt het aantal publicaties over tripmiddelen als therapie gestaag. In ons land is het onderzoek beperkt, maar dat kan veranderen. Dit weekend vindt het eerste Belgische symposium rond psychedelisch onderzoek plaats aan de Vrije Universiteit Brussel. Wetenschappers uit Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk geven er een stand van zaken.

Volgens professor psychiatrie Koen Demyttenaere (Universitair Psychiatrisch Centrum KU Leuven) wordt de psychedelische revival onder onderzoekers vooral uitgelokt door de beperkte behandelmogelijkheden voor depressies. ‘Er is nog weinig vernieuwing op dat vlak, terwijl wel verbetering nodig is. Klassieke antidepressiva slaan pas na enkele weken aan, en ze werken niet voor iedereen even goed.’

In trials lijkt psilocybine, het actieve bestanddeel in paddo’s, sneller effect te hebben. Na dag twee kan al sprake zijn van een afname van depressieve symptomen, zegt Mathieu Seynaeve, arts en psychiater in de Psychedelic Trials Group aan King’s College. Hij doet al jaren onderzoek naar psychedelica en is een van de sprekers op het Belgische symposium. Hij zal vertellen over zijn tests met psilocybine bij mensen met een hardnekkige depressie. Zij krijgen, na verschillende psychotherapeutische sessies, in het ziekenhuis een pilletje met de stof erin. Die bezorgt hen een ‘innerlijke reis’ van vier tot zes uur. De therapeuten blijven dan dicht bij de patiënt en bespreken achteraf zijn ervaring.

‘In de fase IIb-studie zien we vrij snel daarna een significante verbetering voor ongeveer de helft van de patiënten, die niet geholpen waren met huidige antidepressiva.’ Het is nog onduidelijk hoelang de positieve effecten aanhouden. ‘Na week zes zien we dat depressieve symptomen geleidelijk terugkomen bij de helft van de patiënten met een goede respons.’

Omgevingsinformatie

Of het nu om retreats of minidosissen gaat, als je naar evidentie vraagt, wijzen ondernemers vaak naar dat soort onderzoeken. Volgens Seynaeve bieden die geen bewijs voor de verhoogde focus of creativiteit die TrueNature of Aydoo propageren. ‘Het is nog te vroeg voor grote uitspraken. Ons onderzoek valt in elk geval niet te veralgemenen. We werken in heel gecontroleerde omstandigheden met mensen die specifieke psychiatrische problemen hebben. Dat is iets anders dan wat je recreatief ziet gebeuren.’

Niemand weet hoe psychedelica precies werken. Op hersenscans zien wetenschappers dat een stof als psilocybine het effect van serotonine benadert, een chemische stof die zenuwprikkels in de hersenen doorgeeft en je stemming regelt. Maar Seynaeve zegt dat bij gebruik ook veel hersenactiviteit wordt vastgesteld, onder meer in de hersenschors. ‘Mogelijk leidt dat tot een hogere flexibiliteit in het denken. Gebruikers lijken meer open te staan voor omgevingsinformatie.’ Zoiets kan heilzaam zijn voor wie vastzit in deprimerende gedachtepatronen als ‘ik ben niets waard’ of ‘de wereld is om zeep’. ‘Het lijkt erop dat psychedelica zulke aannames doorbreken en nieuwe ideeën toelaten.’

Psychedelica zijn nog niet erkend als therapeutische behandeling, maar volgens experts duurt het geen tientallen jaren voor het zover is. ‘Zeker wat de behandeling van hardnekkige depressies betreft. Voor een geneesmiddel op de markt wordt gebracht, moet het verschillende onderzoeksfases doorlopen. Voor psilocybine gaat het richting de derde en laatste fase’, zegt Seynaeve. Toch hoedt ook hij er zich voor een exacte timing naar voren te schuiven. Hij stelt dat er al bedenkelijke studies over psychedelica zijn gepubliceerd waarin resultaten rooskleuriger worden voorgesteld dan ze zijn.

Ook Stove zag al vaker problemen met het onderzoeksopzet. ‘Om het effect te meten geef je idealiter de ene groep een psychedelisch product en de andere een placebo. In principe weten die proefpersonen niet welk middel ze krijgen. Maar specifiek voor psychedelica is dat moeilijk. Zowel de deelnemers als de onderzoekers hebben door de hallucinaties meteen door wie het psychedelische product kreeg en wie niet. De kans bestaat dat beide het effect overschatten.’

Stove probeert op celniveau de precieze effecten van synthetische psychedelica te ontdekken en te splitsen, zodat patiënten bij inname de antidepressieve werking ervaren zonder te trippen. Ook daar is de weg nog lang. ‘Ik hoop dat ondertussen niet te veel commerciële pseudo-wetenschappelijke initiatieven opduiken. Daarbij heb je geen enkele garantie op de juiste toediening en context. En dan riskeer je dat het psychedelisch onderzoek, dat wel degelijk potentieel heeft, opnieuw in een slecht daglicht komt te staan.’

Ook Demyttenaere is bezorgd over de psychedelische commerce. ‘Zolang het producten blijven waarvan we de risico’s op korte en lange termijn niet ten gronde kennen, is het zaak voorzichtig te blijven. Dit zijn geen onschuldige producten.’

Hopen op versoepelingen

Psychedelica zijn illegaal in ons land. Maar de ondernemers die ermee bezig zijn, hopen op versoepelingen. Bown is in gesprek met enkele politici, al wil hij daarover niet uitweiden. De vraag of Belgen die zijn pakketten bestellen iets strafbaars doen, beantwoordt hij vaag. ‘Het is belangrijk als consument de lokale wetgeving te volgen. Als ondernemers kijken wij vooral naar de Europese wetgeving. Als een bepaald product legaal is in een land dat bij de EU hoort, geldt dat ook voor de andere lidstaten. Sommige landen zijn soepeler dan andere, zoals België maar ook Frankrijk en Duitsland.’

‘Als er genoeg bewijs is dat psychedelica voor bepaalde patiënten een verschil maken, zou het onethisch zijn ze als staat te blijven verbieden’, zegt Seynaeve. Hij hoopt tijdens het symposium landgenoten te inspireren. ‘Tot nu wordt het domein van psychedelica amper verkend in België.’ Omdat het lastig is financiering te vinden voor studies met dit type drugs probeert hij ook met andere onderzoekers een fonds onder de Koning Boudewijnstichting te starten.

Claire Vanneste ligt niet wakker van het illegale aspect van psychedelica. Ze denkt ook niet dat ze zo schadelijk zijn als de meesten denken. ‘Ik ben eerlijk gezegd meer gechoqueerd als ik zie hoeveel alcoholreclame er op televisie voorbijkomt. Het is bewezen dat alcohol ongezond is.’ Ze is van plan de microdosis truffel nog een tijd te nemen. ‘Het helpt me gewoon om meer mezelf te zijn.’

Ook Lena ziet geen graten in nog een psychedelische ceremonie. ‘Op dit moment vind ik mijn leven prima en heb ik er geen nood aan. Maar wie weet zeg ik over een paar maanden weer wat anders. Ik zie wel of het nog op mijn pad komt.’

(*) Lena is een fictieve naam.