Protest tegen ontbossing om Oosterweelzand te dumpen
Van het zand dat bij de Oosterweelwerken uitgegraven wordt, dreigt een groot deel te worden gedumpt in de kleiputten van Rumst. Dat stuit op fel protest. ‘Dit wordt het grootste ontbossingsproject van Vlaanderen.’
De schop voor de Antwerpse Oosterweelverbinding gaat op 1 maart eindelijk de grond in. Maar na jarenlange discussie over hoe het gigantische infrastructuur- en mobiliteitsproject er moet uitzien, dreigt nu ook het dumpen van de immense bergen zand die bij het graven van de tunnels vrijkomen uit te draaien op een conflict.
De actiegroep Red onze Kleiputten voert al maanden protest tegen de plannen van de provincie Antwerpen en de Vlaamse Waterweg om de kleiputten op de grens van Rumst en Boom, waar decennia klei werd ontgonnen, op te vullen met zand van de Oosterweelwerken. De actievoerders spiegelen zich aan burgerinitiatieven als Straten-Generaal, Ademloos en Ringland. Die bonden jaren de strijd aan tegen de Antwerpse Oosterweelplannen en werden uiteindelijk lid van de stuurgroep die het project ontwikkelt.
Het 55 hectare grote kleiputtengebied waar het Oosterweelzand wordt gedumpt, ligt naast de hockeyclub Braxgata en het provinciaal domein De Schorre, waar elk jaar het dancefestival Tomorrowland plaatsvindt. Het gebied wordt intensief gebruikt voor recreatieve doeleinden door jeugdbewegingen, wandelclubs, vissers, natuurliefhebbers en mountainbikers. Maar omdat het op twee plaatsen zwaar vervuild is, moet het gesaneerd worden. De grond en het grondwater zitten vol zware metalen, sulfaat en zink. Tussen 1970 en 1983 stortte Eternit er asbesthoudend afval. De stad Antwerpen dumpte er tonnen huisvuil. In tien jaar tijd werd 1,2 miljoen m³ afval geborgen.
Om de twee storten te saneren sloot de provincie Antwerpen, die voor 70 procent eigenaar is van het gebied, een akkoord met de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM). Die gaat meer dan de helft van het zand dat vrijkomt bij de graafwerken op de Antwerpse rechteroever - een 4,5 miljoen m3 - reserveren voor het opvullen van de putten. ‘In totaal moet 35 hectare grond gesaneerd worden’, zegt Wim Lux van het departement Ruimte, Erfgoed en Mobiliteit van de provincie. ‘Er moet ook 35 hectare bomen worden gerooid.’
De actievoerders van Red Onze Kleiputten bestrijden dat en willen niet dat de natuur die zich de afgelopen jaren in het gebied heeft ontwikkeld verdwijnt en volledig wordt bedolven onder Oosterweelzand. Frank Van Houtte van de actiegroep : ‘Er moeten maar twee storten van in totaal 10 hectare gesaneerd worden. Dat staat in de kennisgeving milieueffectrapport en dat blijkt ook uit het bodemonderzoek. In datzelfde document staat ook dat 90 procent van de natuur in het gebied waardevol tot zeer waardevol is.’
‘Om te saneren is volgens onze experts maximaal 200.000 m3 zand nodig. Geen 10 à 20 meter hoog, maar amper 2 meter. Als de provincie gelijk krijgt, wordt dit het grootste ontbossingsproject van Vlaanderen.’ De provincie is het daar niet mee eens. ‘Ook tussen de storten is er vervuiling’, zegt Lux.
Op het eerste gezicht lijkt de zandtransactie tussen BAM en de provincie een win-win voor beide partijen. BAM moet niet betalen om zijn Oosterweelzand te storten. De provincie moet geen geld op tafel leggen voor grond om zijn storten te bedekken. BAM krijgt van de provincie recht van opstal op de kleiputten en staat in voor de sanering. De beheersmaatschappij organiseert ook het transport van het zand naar Rumst.
Golfterrein
Dat transport zal gebeuren via het water. Op de grens van Boom en Rumst wordt een tijdelijke aanlegsteiger gebouwd. Vandaar wordt het zand via een tunnel en transportbanden naar de putten getransporteerd. ‘Dat alleen al kost 7 miljoen euro’, zeggen de actievoerders. ‘Maar uit berekeningen blijkt dat 6 van de geschatte 8,5 miljoen m3 zand die bij de graafwerken vrijkomt, gebruikt kan worden voor de aanleg van geluidsbermen.’
Hoeveel de sanering kost, is moeilijk te zeggen, is bij OVAM, de provincie en BAM te horen. Er circuleren bedragen van meer dan 5 miljoen euro, maar die worden niet bevestigd. ‘Het bodemsaneringsproject loopt’, zegt Jan Verheyen van OVAM. ‘We hopen dit jaar te kunnen afronden’, zegt Lux van de provincie.
Daarna volgt een periode van openbaar onderzoek. Van Houtte: ‘Wij gaan bezwaren indienen. We willen deelnemen aan de stuurgroep van het project. Anders stappen we naar de rechtbank. Desnoods naar de Raad van State.’
De werken beginnen in het beste geval in 2020. ‘Alles hangt af van vergunningen en van de ernst van de sanering’, zegt Lux. ‘De toevoer van zand kan wel heel snel gaan. Bij de Oosterweelwerken komt in korte tijd immens veel zand vrij. Proper zand.’
Zodra de werken in 2025 achter de rug zijn - volgens het gemeentebestuur van Rumst staat de deelgemeente Terhagen de volgende tien jaar in de steigers - kan begonnen worden met de herinrichting van de kleiputten. Daarover vonden al participatiemomenten plaats met alle betrokken partijen. ‘Bedoeling is van de kleiputten een golvend natuur- en recreatiedomein te maken waar vissers, sporters, wandelaars en natuurliefhebbers net als voorheen hun hart kunnen ophalen’, zegt Lux. ‘Maar eerst moeten we door de zure appel bijten.’
Tijdens workshops spuiden tientallen organisaties honderd-en-een ideeën over de herbestemming van het domein. Ook de mensen van Tomorrowland kwamen kijken. Die zouden volgens de actievoerders maar al te graag uitbreiden. Het kleiputtengebied staat op het gewestplan ingekleurd als golfterrein. In 2018 werd het in een nieuw provinciaal ruimtelijk uitvoeringsplan (PRUP) ingedeeld als ‘kleinstedelijk gebied’. ‘Het gewestplan is verouderd’, is bij de provincie te horen. ‘Maar we staan open voor alle vragen.’
Meest gelezen
- 1 Verkoop e-auto's trekt aan, Tesla halveert in Europa
- 2 ‘Van 0 naar 1939 in 3 seconden’: affiches dopen Tesla om tot ‘Swasticar’
- 3 Musk botst op weerstand bij Amerikaanse ambtenaren
- 4 De Wever saneert dit jaar hooguit de helft van wat Europa vraagt
- 5 Jarenlange rechterhand van De Wever maakt comeback in Antwerpse politiek