Hittegolf maakt bouwmaterialen duurder

‘We hebben een schip van 4.000 ton, maar door het lage water kan het nog maximaal een vracht van 2.500 ton meenemen’, zegt Kris Rademakers, verantwoordelijke voor de aan- en verkoop bij de Groep Van Pelt.

Het familiebedrijf is een van de grootste handelaars in Vlaanderen van bouwmaterialen. Sinds maandag rekent Van Pelt een extra laagwatertoeslag van net geen halve euro per ton voor de levering van rivierzand of grind. ‘Het Rijnmateriaal is de Rolls-Royce van de betonproductie, maar de jongste jaren wordt door de lage waterstanden het transport bemoeilijkt’, zegt Rademakers. ‘In mei en juni moesten wij ook al een toeslag aanrekenen om de verhoogde transportkosten op te vangen.’

Van Pelt is lang niet de enige. ‘Door de daling van het waterpeil kunnen onze schepen niet hun volle vracht vervoeren en dienen wij kleinere volumes aan te voeren met verhoogde vrachtkosten per ton product tot gevolg’, staat in een klantenmededeling van Satic-Minerva, een Antwerpse leverancier van bouwgrondstoffen.

Een groothandelaar uit de sector die liever anoniem blijft, zegt dat de laagwatertoeslagen op dit moment te hoog zijn om nog zelf te kunnen dragen. ‘We moeten die kosten wel doorrekenen aan de klant, want anders zouden we in het rood gaan.'

De extra transportfactuur is niet nieuw. De Rijn is een cruciale transportweg om uiteenlopende goederen uit Zwitserland en de Duitse industriegebieden tot in België en Nederland te krijgen. In de contracten met rederijen staan standaard afspraken over de vergoeding voor laagwaterkosten. ‘Het is iets dat we bijna iedere zomer meemaken’, zegt Gisèle Maes, de CEO van de Antwerpse rederij Victrol. ‘Iedere vervoerder heeft in zijn contracten referentiepeilen vastgelegd. Als het water daar onder zakt, mag hij een toeslag aanrekenen. Voorlopig is die toeslag nog beperkt.’

In het najaar van 2018 zakte het waterniveau in de Rijn zo dramatisch dat het scheepsvervoer op sommige plekken stil kwam te liggen en fabrieken de deuren moesten sluiten. Wie toch nog een lichtgewichttransport kon bemachtigen, moest daarvoor flink extra betalen.

‘Als er bijna geen schepen meer kunnen varen en ze nog maar heel kleine ladingen kunnen meenemen, komen er vrije onderhandelingen met forse toeslagen’, zegt Maes. ‘Maar die situatie is nog veraf. Als het huidige warme weer nog vier à vijf weken blijft duren, kom je natuurlijk in een ander verhaal, maar er is redelijk wat neerslag gevallen in de Alpen. Dus zijn de verwachtingen nog fatsoenlijk. Door corona zijn ook nog heel veel schepen leeg, dus er is meer dan genoeg capaciteit. Er is geen reden tot paniek.’

Bij de baksteen- en dakpannenproducent Wienerberger zijn ze er minder gerust in. ‘In mei en juni moesten we al een laagwatertoeslag betalen voor de import van de Duitse Westerwaldklei waar we gevelstenen en dakpannen van maken’, zegt Caroline Van de Velde, de CEO van de Belgische tak van de Oostenrijkse groep. ‘De toeslag liep toen op tot 20 procent extra. In juli was de situatie op de Rijn beter en is er veel neerslag gevallen, maar met het huidige zomerse klimaat zal het waterpeil terug zakken en komen er zeker opnieuw laagwatertoeslagen.’

Smeltende gletsjers

Door de opwarming van de aarde is de Rijn extra kwetsbaar geworden. De Alpengletsjers krimpen waardoor er in de zomermaanden minder aanvoer van smeltwater uit de bergen komt. De cruciale levensader voor de Europese economie verliest zo zijn buffers en wordt steeds meer afhankelijk van de hoeveelheid neerslag die valt. ‘Door de klimaatverandering gaan we dit steeds vaker meemaken’, zegt Rademakers. ‘In het dramajaar 2018 moest zelfs negen maanden lang een laagwatertoeslag betaald worden, van soms 2 euro per ton. Voor een grote betonproducent die 100.000 ton grind per jaar nodig heeft, spreek je dan van een extra kostprijs die kan oplopen tot 200.000 euro per jaar.’

Het waterpeil in de Rijn is iets waar grote betonproducenten steeds meer rekening mee houden. ‘Vroeger was dat geen issue, maar tegenwoordig zijn sommige klanten halve weermannen geworden’, zegt Rademakers. ‘Ze weten perfect wanneer er droogte aankomt en bestellen dan nog snel een schip. Of ze wachten wat langer om hun depot aan te vullen, in de hoop dat het gaat regenen en ze de toeslag niet hoeven te betalen.’

Diepgangbeperkingen in Vlaanderen

Ook in Vlaanderen baart de situatie zorgen. Na een extreem droog voorjaar werd de zomer met een achterstand ingezet. Juli viel mee, maar door de huidige hittegolf voerde het Vlaams agentschap Waterwegen en Zeekanaal vorige week extra beperkingen in op kanalen en rivieren. Op verschillende plaatsen, zoals het Kanaal Gent-Oostende en de Bovenschelde is de maximaal toegelaten diepgang al met 20 centimeter ingeperkt. ‘De zwaarste schepen mogen niet meer volgeladen varen’, zegt woordvoerster Liliane Stinissen. ‘Ze moeten een deel van hun vracht aan de kant laten staan.’

Op de drukste scheepsroute, het Albertkanaal, gelden ook beperkingen en wordt stroomopwaarts water bijgepompt om het debiet op peil te houden. Om te vermijden dat het water te snel wegvloeit naar de zee worden sluizen pas gebruikt als ze helemaal vol zitten. Daardoor kan het in Wijnegem tot vier uur duren voor een schip door de sluis kan en op de andere plaatsen tot twee uur. ‘Zo’n schip dat stilligt, kost centen’, besluit Rademakers. ‘Voor eventjes is dat niet dramatisch, maar het moet geen weken meer blijven duren.’