2 Vlamingen tegen 1 Wienerberger

Hoe gek moet je zijn om in deze barre economische tijden als kmo een ultramoderne steenbakkerij uit de grond te stampen in een mature markt met een dominante speler die al 80 procent in handen heeft?  Dan nog de markt voor snelbouwstenen , waarvan iedereen denkt dat er geen geld mee te verdienen valt. Luc Vandermersch en de familie van Benedikt Van den Braembussche geloven er nochtans rotsvast in. Vier jaar lang werkten ze in het grootste geheim, soms onder een schuilnaam, aan hun droom: de bouw van de efficiëntste steenbakkerij voor snelbouwstenen in Europa. Zelfs in Roeselare, het mekka van het ondernemen à la Flandrien, mag hun project een buitenbeentje worden genoemd.

Het verhaal begint op 24 december 2008. De meeste bedrijfsleiders hopen met de feestdagen de financiële tsunami van de Fortis-crisis die over het Vlaamse bedrijfsleven was gerold, even te kunnen vergeten. Precies dan bellen Luc Vandermersch (57) van steenbakkerij Dumoulin uit Roeselare en Benedikt Van den Braembussche (41), een telg uit een familie van bouwmaterialenhandelaars uit Eeklo, kort met elkaar. ‘We doen het’, eindigt het telefoongesprek.

Beide entrepreneurs zijn bezeten van bakstenen.  Ze zijn met de klei en de bakstenen tussen de boterham opgegroeid. Luc behoort tot de derde generatie steenbakkers in de familie. Benedikt komt uit een vierde generatie handelaars in bouwmaterialen. Ze vormen de ideale combinatie. Luc kent het product snelbouwsteen door en door. Benedikt is een cijferman (met een MBA van Cornell University, een Amerikaanse topuniversiteit) en kent de distributie als zijn binnenzak.

Het duo reist een jaar lang Europa af om uit te zoeken hoe dat ‘stenen pareltje’ er uit moest zien en wie de steenbakkerij moest bouwen. Frankrijk, Duitsland, Centraal- en Zuid-Europa,… Ze gingen daarbij zeer discreet te werk. ‘Telkens als we er ergens binnen gingen, zei ik tegen Luc mij ‘Marc’ te noemen. Als ze mijn naamkaartje vroegen, zei ik dat die vergeten was’, kijkt Benedikt geamuseerd terug op hun Europese odyssee. Ondanks al die spanning en geheimdoenerij was de humor nooit ver af. Luc en Benedikt kregen tijdens hun rondreis wel eens de vraag voorgeschoteld of Dumoulin Bricks in handen is van Christian Dumolin, een van de belangrijkste aandeelhouder en commissaris bij Wienerberger, de grootste steenproducent ter wereld en de nummer een in België. De ‘naamgenoten’ hebben evenwel niets met elkaar te maken en zijn zelfs concurrenten. ‘Als iemand in Duitsland of Italië naar mijn familienaam vroeg, mompelde ik al eens iets dat op De Simpel leek. ‘Dumolin en De Simpel’, de twee bekendste families uit de Vlaamse steenbakkerijgeschiedenis samen op stap’, grinnikt Benedikt. 

Die anonimiteit was wel cruciaal om het project te kunnen doen. Vooral voor Benedikt. ‘Als handelaar in bouwmaterialen kon ik een drooglegging van mijn bevoorrading in snelbouwstenen niet riskeren’. Veel keuze heb je als bouwmaterialenhandelaar in België voor je aankoop van snelbouwstenen niet. Er schieten vandaag nog drie producenten over op de Belgische markt. En door hun gewicht en volume kunnen die snelbouwstenen moeilijk tegen concurrentiële prijzen uit het buitenland worden aangevoerd. Uitzonderlijk is er wat invoer uit het buitenland als daar zware overcapaciteit ontstaat. 

De Oostenrijkse groep Wienerberger heeft vandaag een bijna monopolie in België voor snelbouwstenen met een marktaandeel van een 80 procent. Briqueteries de Ploegsteert (vlak over de taalgrens op 35 kilometer van Roeselare) van de Vlaamse familie De Bruyn is goed voor een 20 procent. Dumoulin komt in 2008 met een productie van 21.000 ton per jaar niet verder dan 2 procent.

Prijzenslag

Hoe is het zo ver kunnen komen? In de keiharde concurrentieslag in de periode 1995-2002 was de ene onafhankelijke producent na de andere uit de markt geduwd. ‘De prijs van een klassieke snelbouwsteen maat ‘14/14’ halveerde in die periode ondanks de inflatie van 0,40 euro naar 0,20 euro,’ herinnert Luc zich. Vandaag zit de prijs van een snelbouwsteen nog altijd maar in de buurt van die 0,40 euro. Voor de bouw van een nieuwe huis heb je zo’n 40 m3 snelbouwstenen nodig. Dat kost aan huis geleverd zo’n 2.500 à 3.000 euro. De meeste bouwers geven vandaag gemakkelijk 10.000 euro uit aan de inrichting van hun keuken. Het lijkt een bijzonder moeilijke business om je brood er in te verdienen en a fortiori waanzinnig om er zwaar in te investeren.

En toch gaat ‘David’ Dumoulin Bricks de strijd aan tegen ‘Goliath’ Wienerberger. ‘Met onze verouderde fabriek blijven voortdoen, had niet kunnen blijven duren. Met een efficiënte fabriek kunnen we wel degelijk concurrentieel zijn. Ook tegen een reus als Wienerberger. Het is precies omdat er nu zo’n dominante speler is op de Belgische markt dat wij het durven en kunnen doen. Wienerberger kan altijd een prijzenoorlog beginnen om ons uit de markt te krijgen. Hij zal dan niet doen. Waarom? Zelfs als we onze productie van 100 ton per dag kunnen verzesvoudigen, blijft hij minstens vijf keer groter dan wij. Bij manier van spreken zou hij bij een prijzenoorlog vijf euro verliezen terwijl wij maar een euro zouden moeten in leveren. Vijftien jaar geleden, toen er zo veel spelers waren, hadden we dat nooit durven doen. Er zou toen wel altijd een wanhopige producent geweest zijn, die dacht de slimste te zijn door zijn prijzen te verlagen’, benadrukt Benedikt.

Kan je als kleine speler wel minstens even efficiënt produceren als de nummer een in de wereld? Ja, maar dan moesten er drastische beslissingen genomen worden. Luc: ‘Energie-efficiëntie en doorgedreven automatisering kenden pas in de voorbije tien jaar een hoge vlucht in de steenbakkerijsector. De meeste fabrieken in België, ook die van Wienerberger, dateren van voor 2000. Tijdens onze rondreis zijn we snel tot de conclusie gekomen dat het beter was om de oude fabriek in september 2009 stil te leggen en op dezelfde plaatse een nagelnieuwe fabriek te bouwen.Bijna twee jaar lang werd geen steen meer geproduceerd. Het was een gedurfde beslissing, maar het was de juiste beslissing. Je kan een bestaande fabriek drastisch verbeteren, maar het is nooit zo efficiënt als starten van scratch’.

De machines werden geleverd door het Griekse Sabo, dat trouwens ook al had gebouwd voor Wienerberger in Oost-Europa. In december 2010 startten de grondwerken. Normaal moest begin 2012 het eerste ‘proefbaksel’ gebeuren. Het werd april. ‘Voor zo’n complex project wil iedereen onmiddellijk tekenen voor zo’n kleine vertraging. Bovendien was er gerekend op twee maanden ‘misbaksels’ bij de start. Na twee dagen hadden we reeds verkoopbare stenen’, aldus Benedikt.

Ondanks een lichte overschrijding van het totale budget (18 miljoen euro) waren er ook meevallers.  Het duo kon een miljoen euro strategische investeringssteun binnenhalen. Indien ze in 2006 hun machines hadden besteld, zouden die geen 9 maar 18 miljoen euro hebben gekost. Bovendien verliep het verkrijgen van de vergunningen vlotjes. ‘ Dat ik iemand van hier ben, heeft geholpen,’ aldus Luc. ‘Niet overal is men zo positief meewerkend als in Roeselare’, voegt Benedikt er aan toe.

Er wordt vaak geklaagd dat het vandaag moeilijk is om financiering te vinden. De steenbakkers hebben daar weinig van gemerkt. ‘In februari 2010, op drie maanden tijd, was de financiering rond. Onze huisbankier BNP Paribas Fortis, KBC en ING waren wel al enkele maanden voordien gepolst. KBC heeft het gehaald. De familie Van den Braembussche heeft zich nochtans niet willen garant stellen. Dat was voor de banken niet nodig’, aldust Benedikt.

Een wereld van verschil

Fier leiden Luc en Benedikt ons rond in de nieuwe steenbakkerij. Veel robotten, weinig mensen. Het resultaat van die vier jaar entrepreneursschap mag gezien worden. Het verschil met de oude steenbakkerij is gigantisch.

Een steenbakkerij omvat drie grote productiestappen: het vormen van de stenen uit de klei, het drogen en het bakken. Elk van de drie processen wordt in de nieuwe fabriek gevolgd door een enkele arbeider. Een vierde overziet het hele proces. Er wordt voortaan gewerkt in drie shiften, zeven op zeven.

In de oude steenbakkerij werd met zeven medewerkers in een shift een productie van 100 ton per dag met een shift, zes dagen per week, gehaald. Het was een productie die eigenlijk geen toekomst meer had. Twee jaar later staat op dezelfde plaats een fabriek die op kruissnelheid een van de meest performante steenbakkerijen van Europa moet worden. Wat niet veranderd is, is het personeel. Zij zijn bijna allemaal teruggekeerd.

De productie wordt doelbewust zeer geleidelijk opgevoerd. De kwaliteit moet immers perfect zijn. ‘Vorige maand deden we 200 ton per dag. Deze maand mikken we op 300 ton per dag’. De robottijden zitten vandaag op 40 seconden. Die kunnen tot 12 seconden worden teruggebracht. De bouwer van de fabriek garandeert 550 ton. Waarschijnlijk halen we 700 ton, meer willen we omwille van de kwaliteit niet gaan. Laten we niet naïef zijn. Uiteindelijk kunnen we als kmo alleen met een beter product tegen een concurrentiële prijs het verschil maken tegen de marketingmachines van de grotere spelers’, bekijkt Benedikt de marktsituatie nuchter.