Hoe uw vermogen overdragen als uw kinderen in het buitenland wonen?

Een over Europa verspreid gezin wordt met fiscale kopbrekens geconfronteerd. Europa is dan wel een politieke unie, maar voor de belastingen blijft het een lappendeken. ‘Als je als Belg naar het buitenland verhuist, of je investeert in het buitenland of je kinderen zitten in het buitenland, dan word je snel geconfronteerd met het feit dat inkomstenbelasting, huwelijksvermogensrecht en erfrecht onder verschillende wetgevingen vallen die niet goed op elkaar zijn afgestemd’, weet Stanislas Peel, hoofd wealth planning van de Zwitserse vermogensbeheerder Lombard Odier.

Weinig geregeld

De Europese Commissie heeft al heel wat initiatieven genomen om de interne markt zo efficiënt mogelijk te maken. De fiscaliteit die te maken heeft met handel en ondernemingen is goed geharmoniseerd. ‘Btw, accijnzen en douanerechten, dat is nagenoeg volledig Europees geregeld. Ook de reglementering voor bedrijvengroepen die vennootschappen hebben in verschillende Europese landen is in richtlijnen gegoten’, zegt Peel.

‘Maar voor de personenfiscaliteit van successie- en schenkingsrechten is bitter weinig geregeld door de EU, want dat heeft minder te maken met het realiseren van de interne markt’, weet Peel. ‘De druk zal nu misschien toenemen omdat veel meer mensen in andere lidstaten gaan wonen, maar ik denk niet dat we op korte termijn veel initiatief moeten verwachten.’

Dankzij de Europese erfrechtverordening die in 2015 van kracht werd, is er wel duidelijkheid gekomen over het rechtssysteem waaronder grensoverschrijdende nalatenschappen afgehandeld worden. Als algemeen principe geldt dat de rechtbanken van de lidstaat waar een erflater zijn laatste gewone verblijfplaats had, bevoegd zijn om een uitspraak te doen over de erfopvolging in haar geheel.

Geval per geval

Maar ondanks de verordening blijft alles wat met successie te maken heeft een complex gegeven. Voor de successierechten heeft België enkel met Frankrijk en Zweden een dubbelbelastingverdrag. Die verdragen bepalen wie welke belastingen heft. Voor alle andere landen moet de zaak telkens geval per geval worden bekeken.

Is het voor de afwikkeling van een erfenis tussen Frankrijk en België vrij eenvoudig geregeld - de belasting wordt betaald waar de erflater woont - dan ligt dat tussen België en andere Europese landen anders. Ook Spanje is populair bij Belgen die in het buitenland gaan wonen. Maar België heeft geen belastingverdrag voor successie met Spanje, wat tot complexere toestanden leidt.

‘Als de ouders in Spanje wonen en de kinderen in België, dan wordt bij een overlijden van de ouders geen erfbelasting in België betaald omdat de overledene in Spanje woont. En Spanje zal geen belasting heffen omdat de erfgenamen in België wonen’, zegt Bruno Ferrier, senior wealth planner bij Puilaetco Dewaay Private Bankers. ‘Tenminste voor het roerende vermogen, want op onroerend goed wordt wel belasting geheven.’

‘Maar de omgekeerde situatie is catastrofaal’, vult zijn collega Bernard d’Ursel aan. ‘Als de kinderen in Spanje wonen en de ouders in België, dan wordt de erfenis zowel in Spanje als in België belast.’

Schenking

Is het met grensoverschrijdende erfenissen al goed uitkijken, dan is het dubbel oppassen met schenkingen, want daarvoor bestaan helemaal geen verdragen. Wanneer ouders die in België wonen een schenking doen aan hun kind dat in Frankrijk woont, dan moet rekening worden gehouden met de regeling die in Frankrijk rond schenkingen gangbaar is.

‘In België is een handgift of bankgift niet aan successierechten onderworpen als de schenker niet binnen drie jaar overlijdt’, legt advocaat Olivier Armand, partner bij King & Wood Mallesons, uit. ‘Ook in Frankrijk is de handgift of bankgift niet meteen belastbaar, maar ze wordt dat wel op de dag dat ze aan het licht komt bij de fiscale administratie.’

Dat kan voorvallen in het kader van een successie, maar ook als het geld gebruikt wordt om een participatie in een bedrijf te kopen. Volgens Armand kan dat tot grote ontgoochelingen leiden. ‘In Frankrijk is het belastingpercentage voor schenkingen even hoog als dat voor erfenissen.’

Onaangename verrassing

De waakzaamheid over de wettelijke bepalingen voor vermogensoverdracht werkt overigens in verschillende richtingen. Ook een Fransman die in België komt wonen kan zich verslikken in de manier waarop levensverzekeringen in België worden belast.

‘Frankrijk heeft ervoor gekozen van een levensverzekering een vehikel te maken om vermogen fiscaal vriendelijk over te hevelen naar de volgende generatie’, zegt Armand. ‘Als een Fransman zich in België vestigt, moet hij er rekening mee houden dat de fiscaliteit van levensverzekeringen er heel wat minder gunstig is. De kinderen wacht een onaangename verrassing bij het overlijden van de ouders, want het patrimonium dat in een levensverzekering werd ondergebracht zal volgens de Belgische normen worden belast.’

‘Er zijn altijd drie belangrijke vragen die beantwoord moeten worden’, zegt Armand. ‘Waar woont de persoon die een erfenis nalaat of een schenking doet? Waar wonen de erfgenamen of de begunstigden van een schenking? En wat is de aard en de geografische lokalisatie van de activa waaruit het patrimonium bestaat?’

De fiscale bepalingen voor successie en schenkingen zijn trouwens maar één facet voor een familie die internationaal verspreid woont. 'Je moet het hele pakket bekijken’, zegt Ferrier. ‘Stel dat ik in Portugal ga wonen, dan worden de meerwaarden op mijn beleggingsportefeuille daar tegen 28 procent belast, terwijl die in België vrijgesteld zijn.’

Bankier

‘Als u naar het buitenland verhuist, kiest u ook het best een bankier in het land waar u gaat wonen’, voegt Peel eraan toe. ‘In België worden de opbrengsten uit beleggingen verrekend via de roerende voorheffing, maar in de meeste andere landen is dat niet zo. U moet dus zelf intresten, dividenden en meer- en minwaarden aangeven. De aangifte kan bijzonder complex zijn. Een internationale bank met een sterke lokale verankering in het land in kwestie biedt dan zeker een meerwaarde.’

De slotsom is dat families met een ‘internationale component’ complexer denkwerk over hun patrimonium moeten leveren dan families van wie iedereen in België woont. Bij het opstellen van een successieplanning anticipeer je het best al op de mogelijkheid dat gezinsleden nog naar het buitenland verhuizen.

Volgens Peel is het in ieder geval nuttig een goede inventaris op te maken zodat indien nodig efficiënt kan worden gehandeld. ‘Dat gaat dan zeer breed: waar zijn de vermogensbestanddelen gelokaliseerd? Zijn er al schenkingen gedaan, clausules aangebracht in huwelijkscontracten, testamenten opgemaakt? Waar is het onroerend goed gelegen?’

In de praktijk - Hoe dubbele belasting op schenkingen vermijden?

Scenario 1

De ouders schenken aan hun twee kinderen een groot deel van hun roerend vermogen. Het ene kind woont in België, het andere woont al meer dan zes jaar in Frankrijk en komt niet naar België terug. Ze schenken met voorbehoud van vruchtgebruik en een aanwas in het voordeel van de langstlevende van beiden.

Consequenties voor kind in Frankrijk:

• Vanuit Belgisch fiscaal oogpunt:
  • Als de schenking bij een Belgische notaris geregistreerd wordt, wordt de schenking met 3 procent belast. Gebeurt de schenking via een Nederlandse notaris dan wordt er geen belasting betaald. De schenker moet dan nog wel 3 jaar blijven leven; volgens het Vlaams regeerakkoord wordt die termijn zelfs naar vier jaar opgetrokken.

• Als de schenking bij een Belgische notaris geregistreerd wordt, wordt de schenking met 3 procent belast. Gebeurt de schenking via een Nederlandse notaris dan wordt er geen belasting betaald. De schenker moet dan nog wel 3 jaar blijven leven; volgens het Vlaams regeerakkoord wordt die termijn zelfs naar vier jaar opgetrokken.

• Vanuit Frans fiscaal oogpunt:
  • De notariële akte is verplicht te registreren in Frankrijk.
  • Op het moment van de schenking taxeert Frankrijk in hoofde van het kind dat de schenking ontvangt. Er moet schenkbelasting worden betaald op de waarde van de blote eigendom,  verminderd met 100.000 euro (abattement per schenker en om de 15 jaar). Voor de bedragen boven het abattement gelden tarieven van 5% voor de eerste schijf onder de 8.072 euro tot 45 procent vanaf 1,8 miljoen euro.
  • Gegevensuitwisseling tussen België en Frankrijk (CRS). Er is nog niet onmiddellijk een taxatie in Frankrijk van inkomsten portefeuille in België, aangezien die geschonken werd met voorbehoud van vruchtgebruik.
  • Op het moment van overlijden van de langstlevende van beide ouders:
    • Kind wordt voor de helft volle eigenaar van de portefeuille.
    • Taxatie in Frankrijk van inkomsten portefeuille in België.

• De notariële akte is verplicht te registreren in Frankrijk.
• Op het moment van de schenking taxeert Frankrijk in hoofde van het kind dat de schenking ontvangt. Er moet schenkbelasting worden betaald op de waarde van de blote eigendom,  verminderd met 100.000 euro (abattement per schenker en om de 15 jaar). Voor de bedragen boven het abattement gelden tarieven van 5% voor de eerste schijf onder de 8.072 euro tot 45 procent vanaf 1,8 miljoen euro.
• Gegevensuitwisseling tussen België en Frankrijk (CRS). Er is nog niet onmiddellijk een taxatie in Frankrijk van inkomsten portefeuille in België, aangezien die geschonken werd met voorbehoud van vruchtgebruik.
• Op het moment van overlijden van de langstlevende van beide ouders:
  • Kind wordt voor de helft volle eigenaar van de portefeuille.
  • Taxatie in Frankrijk van inkomsten portefeuille in België.

• Kind wordt voor de helft volle eigenaar van de portefeuille.
• Taxatie in Frankrijk van inkomsten portefeuille in België.

Resultaat: dubbele taxatie op vlak van schenkingsrechten.

‘Frankrijk en België hebben geen overeenkomst afgesloten tot het vermijden van dubbele belasting inzake schenkingsrechten,’ verduidelijkt Astrid Dutré, legal advisor van Bank Nagelmackers. ‘Daarom eigent Frankrijk zich het recht toe om schenkingen te belasten, niet alleen wanneer de schenker een Franse rijksinwoner is, maar ook wanneer de begiftigde een Franse rijksinwoner is of ook wanneer de geschonken goederen -doorgaans vastgoed- als Frans worden beschouwd.’

Scenario 2

De ouders willen aan hun twee kinderen een groot deel van hun roerend vermogen schenken. Het ene kind woont in België, het andere woont al meer dan zes jaar in Frankrijk en komt niet naar België terug. Ze zijn er zich bewust dat er ook schenkbelasting in Frankrijk moet worden betaald in hoofde van het kind dat in Frankrijk woont. Ze willen nu al werk maken van hun successieplanning maar willen vermijden dat het kind in Frankrijk extra wordt belast, zodat beide kinderen even veel krijgen. 

Voorstel: de ouders schenken -ook het deel van het kind in Frankrijk- aan het kind dat in België woont. Dit gebeurt met voorbehoud van vruchtgebruik en aanwas ten voordele van de langstlevende ouder. Deze schenking wordt gezien als een voorschot, met de verplichting om de schenking in te brengen op het moment van overlijden van beide ouders ten voordele van het kind in Frankrijk. ‘De verplichting om te delen blijkt uit de schenkingsakte en kan desgevallend nog herhaald worden in een testament,’ zegt Astrid Dutré, legal advisor van Bank Nagelmackers.

• Vanuit Belgisch fiscaal oogpunt:
  • Schenkingsrechten, tenzij schenking via Nederlandse notaris
  • Vanuit Franse fiscaal oogpunt:
    • Op het moment van de schenking: geen gevolgen voor kind in Frankrijk, gezien het nog niets ontvangen heeft.
    • Op het moment van overlijden: geen gevolgen voor kind in Frankrijk, aangezien Frankrijk op grond van het dubbelbelastingverdrag met België geen erfbelasting heft.

• Schenkingsrechten, tenzij schenking via Nederlandse notaris
• Vanuit Franse fiscaal oogpunt:
  • Op het moment van de schenking: geen gevolgen voor kind in Frankrijk, gezien het nog niets ontvangen heeft.
  • Op het moment van overlijden: geen gevolgen voor kind in Frankrijk, aangezien Frankrijk op grond van het dubbelbelastingverdrag met België geen erfbelasting heft.

• Op het moment van de schenking: geen gevolgen voor kind in Frankrijk, gezien het nog niets ontvangen heeft.
• Op het moment van overlijden: geen gevolgen voor kind in Frankrijk, aangezien Frankrijk op grond van het dubbelbelastingverdrag met België geen erfbelasting heft.

Resultaat: dubbele taxatie inzake schenkbelasting wordt vermeden en kinderen worden toch gelijk behandeld.