Hoe kan ECB langetermijnrente onder de knoet houden?

In tegenstelling tot de Europese en Amerikaanse centrale banken neemt de Australische centrale bank concrete maatregelen om de stijging van de langetermijnrente te stoppen. Ze heeft de jongste dagen haar obligatieaankopen fors opgetrokken.

‘De bank houdt vast aan de doelstelling voor de driejaarsrente en heeft onlangs obligaties gekocht om die doelstelling te ondersteunen’, zegt Philip Lowe, de gouverneur van de Australische centrale bank. ‘We hebben sommige obligatieaankopen vervroegd.’ De centrale bank probeert de driejaarsrente op 0,1 procent vast te klikken om de economie extra steun te bieden.

Traditioneel is de beleidsrente van een centrale bank een kortetermijnrente. De Australische centrale bank heeft ook een doelstelling voor de rente op halflange termijn ingevoerd. Ze wil op die manier een grotere invloed uitoefenen op een groter deel van de rentecurve (yield curve control). Daardoor krijgt ze meer greep op de rente voor kredieten aan gezinnen en bedrijven, die doorgaans een looptijd hebben van enkele jaren.

Bezorgdheid

De jongste weken hebben aangetoond dat een lage kortetermijnrente en obligatieaankopen niet altijd volstaan om de rente op langere termijn te stabiliseren op een laag peil. Zowel in de VS als in de eurozone heeft de toename van de groei- en inflatieverwachtingen de langetermijnrente sterk doen stijgen. Verscheidene bestuurders van de ECB hebben de jongste dagen hun bezorgdheid uitgesproken over de klim van de langetermijnrente. Ze vrezen dat de hogere rente het economisch herstel zal afremmen.

De in maart vorig jaar ingevoerde doelstelling voor de Australische driejaarsrente heeft haar eerste ernstige test voorlopig goed doorstaan. De centrale bank kocht vorige week voor 7 miljard Australische dollar (4,5 miljard euro) staatsobligaties.

Lowe maakte duidelijk dat bijkomende maatregelen mogelijk zijn. ‘Als dat nodig is, blijven we obligaties kopen. We zijn bereid de obligatieaankopen verder aan te passen in functie van de marktomstandigheden.’ De gouverneur herhaalt ook dat hij de rente wellicht niet verhoogt voor 2024, omdat de inflatie wellicht dan pas duurzaam de doelstelling van 2 à 3 procent bereikt.

Geen wondermiddel

Een doelstelling voor de rente op halflange termijn is echter geen wondermiddel om alle rentes te betonneren. Sinds begin dit jaar is de tienjaarsrente in Australië veel meer gestegen dan in de VS en Europa. Ze klom van 1 procent begin januari naar een piek van 1,9 procent eind februari en viel sindsdien terug naar 1,7 procent omdat de centrale bank maandag haar aankopen van langlopende obligaties verdubbelde.

De Japanse centrale bank was in 2016 de eerste die een experiment van controle van de rentecurve lanceerde. Ze voerde een doelstelling in voor de tienjaarsrente en tracht die sindsdien rond 0 procent te stabiliseren. Dat lukt doorgaans vrij goed.

De ECB probeert voorlopig met woorden de stijging van de langetermijnrente te stoppen. Voorzitster Christine Lagarde zei vorige week dat de centrale bank de evolutie van de langetermijnrente erg nauw opvolgt. De Franse en Griekse ECB-bestuurders François Villeroy de Galhau en Yannis Stournaras gingen een stap verder en bepleitten extra obligatieaankopen via het pandemieprogramma PEPP, dat in maart vorig jaar werd gelanceerd.

Kristalhelder

Maar maandag bleek dat de ECB vorige week haar obligatieaankopen heeft verminderd. Een woordvoerder van de ECB merkte op dat de nettoaankopen zijn gedaald, omdat veel obligaties in de ECB-portefeuille op vervaldag kwamen. Maar uit de toelichting bij de wekelijkse balans blijkt dat ook de brutoaankopen van het PEPP-aankoopprogramma zijn gedaald. Dat programma heeft een enveloppe van 1.850 miljard euro voor obligatieaankopen. Daarvan is al 867 miljard gebruikt.

Er is weinig kans dat de ECB snel het voorbeeld van de Japanse en Australische centrale banken volgt en een doelstelling voor de rente op (half)lange termijn invoert. ‘Het is kristalhelder dat wij de rentecurve niet controleren, in de betekenis dat we een bepaald rendement constant willen houden’, zei ECB-hoofdeconoom Philip Lane vorige week.

Controle van de rentecurve in de eurozone is volgens Carsten Brzeski, de ECB-watcher van ING, niet gemakkelijk. ‘Dat is een interessant concept, maar welke rente moet je controleren? De gemiddelde rente in de eurozone? Een renteverschil tussen de periferie en de Duitse rente? In de praktijk zou dat enorm ingewikkeld zijn.’

Geen unanimiteit

Brzeski ziet wel een paar mogelijkheden om de langetermijnrente onder controle te houden. ‘De ECB kan obligatieaankopen onder het PEPP-programma naar voren brengen of spelen met de looptijden.’ Extra aankopen van langlopende obligaties zouden de stijging van de langetermijnrente afremmen.

De ECB vergadert volgende week donderdag. ‘Er is druk van de markt, die iets concreets verwacht’, signaleert Brzeski. ‘Maar als ik de speeches van Lagarde, ondervoorzitter Luis de Guindos, Lane en directeur Isabel Schnabel lees, zie ik geen unanimiteit.’

Brzeski merkt op dat de ECB onder ex-voorzitter Mario Draghi en ex-hoofdeconoom Peter Praet in de huidige omstandigheden met een duidelijke boodschap zou komen en meer obligatieaankopen zou aankondigen. ‘Het is nog altijd lastig om de nieuwe ECB-leiding te lezen. Het gevaar is dat er weinig specifiek nieuws zal zijn. Als Lagarde vaag blijft, is er een risico dat de rente verder stijgt.’