Duitse economie krimpt tweede jaar op rij
Pas geroofd uit Egypte en al te koop in België
Een 3.000 jaar oud beeldje verdwijnt van een archeologische site in Egypte. Enkele maanden later is het te koop bij een Brusselse antiquair. Het toont het gemak waarmee geroofde antiquiteiten in België verhandeld worden.
De Nederlander Marcel Marée, curator bij de Egypteafdeling van het British Museum, kon bij een lezing in Londen zijn ogen niet geloven. De archeologe Nagwan Bahaa Fayez toonde beelden van archeologische opgravingen nabij de oud-Egyptische stad Memphis, werelderfgoed volgens Unesco.
Trafiek Antiek
België is een draaischijf van illegale handel in cultureel erfgoed, vooral uit Egypte en Italië. Aan de hand van enkele ontluisterende voorvallen spit De Tijd samen met VRT NWS uit wat zich afspeelt in de antiekwereld. Van de archeologische sites en musea waar de stukken worden geroofd, over de antiquairs en veilinghuizen die ze verkopen, tot de etalagekast van de verzamelaar.
Advertentie
Op een van de foto’s stond een kalkstenen beeldje van 10 centimeter breed: een man en een vrouw, naast elkaar zittend met gekruiste benen. Het goed bewaarde, zeldzame ‘voorouderbeeld’, dat archeologen eind 2011 terugvonden, zou meer dan 3.000 jaar oud zijn en dateren uit het Egyptische Middenrijk.
Advertentie
De Nederlandse curator was er zeker van dat het beeldje zich niet langer in Egypte kon bevinden. Enkele weken eerder had hij het te koop zien liggen bij een Brusselse antiquair. Marée had, uit wetenschappelijke interesse, zelfs foto’s opgevraagd en gekregen van de Brusselse antiquair.
De Egyptische archeologe viel uit de lucht. Het beeldje was meteen na de opgraving geborgen in een houten kist en samen met de andere vondsten vertrokken naar het kantoor van een lokale functionaris in Egypte.
Toen Egyptische ambtenaren daarop de opslagplaats van de archeologische missie inspecteerden, vonden ze het kalkstenen beeldje terug. Niet het origineel weliswaar, maar een minderwaardige replica, want de hiërogliefen waren duidelijk nagemaakt. De Egyptische politie opende meteen een onderzoek.
Advertentie
Plastic zak
Na de ontdekking dook het echte kalkstenen beeldje alsnog op in Egypte. Het werd teruggevonden in een plastic zak in de tuin van een museum vlak bij de archeologische opslagplaats. Het bleek ook beschadigd: de mannenfiguur had zijn neus verloren. ‘Het kalkstenen beeld was kennelijk overhaast terug naar Egypte gesmokkeld’, zegt Marée. ‘Zo moest niemand gearresteerd worden.’
Advertentie
Maar Marée had de Londense Metropolitan Police al gecontacteerd. Via de internationale politiedienst Interpol werd ook onze federale politie ingelicht. In België gebeurde evenwel niets. De Nederlander contacteerde de Belgische politie vergeefs. Het dossier bleef weken liggen op het bureau van Waalse speurders die eerder een financieel onderzoek hadden gevoerd naar de Brusselse antiquair. Ook voor de federale politie van Brussel was de zaak geen prioriteit.
Toen de lokale politie eindelijk een bezoek bracht aan de Brusselse antiquair was het kalkstenen beeldje daar al verdwenen. De politie vond er wel een ander zwart beeldje, waarschijnlijk geroofd op dezelfde archeologische site. Het werd in beslag genomen en gerepatrieerd naar Egypte.
In Egypte was de zaak duidelijk een inside job. Drie bewakers en een ambtenaar van het ministerie voor Oudheden verdwenen achter de tralies. De ambtenaar, een archeologisch inspecteur, zou het beeldje hebben gestolen, het vervangen hebben door een replica en naar België gesmokkeld hebben.
Advertentie
‘Zo gaat het daar wel vaker’, zegt een egyptoloog die liever anoniem blijft. ‘In de opslagplaatsen van de overheid liggen enorm veel stukken. Het is niet zo moeilijk er in alle stilte een te laten verdwijnen.’
In de opslagplaatsen van de Egyptische overheid liggen enorm veel stukken. Het is niet zo moeilijk er in alle stilte een te laten verdwijnen.
De Brusselse antiquair hing bij zijn verhoor een vreemd verhaal op. Hij zei dat ‘iemand’ het kalkstenen beeldje bij hem had ‘achtergelaten’. Die persoon zou later zijn teruggekeerd om het weer op te halen, omdat hij een koper gevonden had. Wie was die persoon? De antiquair kon de politie geen naam, zelfs geen voornaam, en geen telefoonnummer geven. Volgens hem was evenmin een contract opgesteld. Het Brusselse parket besloot de zaak niet verder te onderzoeken.
Stukken van mummies
Op de luchthaven van Cairo werd in 2019 een lugubere zending onderschept. Een 33-jarige Egyptische technicus probeerde delen van een mummie naar België te smokkelen. Hij had de objecten verborgen in uitgeholde luidsprekers van een stereoketen.
Advertentie
Het ging om zes stukken van twee mummies: voeten, handen met voorarmen en een deel van een ribbenkast, met overblijfselen van balsemrollen en hars. Als historische en archeologische objecten mochten ze niet in privéhanden vallen. Wie de Belgische bestemmeling was, raakte niet bekend. Insiders zeggen dat onder anderen Belgische artsen geïntrigeerd zijn door zulke stukjes mummie.
De misgelopen verkoop was tot stand gekomen via Facebook. In tientallen besloten Facebook-groepen wordt geroofd antiek te koop aangeboden. De Facebook-groepen hebben vaak grote stukken in de aanbieding, zoals sarcofagen of mozaïeken. Zeker sinds de Arabische Lente van 2011 is er een boom. Stukken uit Syrië en Jordanië worden vaak gesmokkeld via Turkije en Bulgarije.
Belgische antiquairs en verzamelaars vinden gemakkelijk de weg naar die Facebook-groepen. Op wat zich daar afspeelt, hebben de politie en de economische inspectie nauwelijks zicht. De honderden beheerders zitten zowat overal in de wereld en de smokkelaars gebruiken codetaal.
Sarcofaag
Terwijl in Egypte een rechtszaak liep tegen de vier Egyptische verdachten dook de naam van de Brusselse antiquair in ons land op in een nieuw strafdossier. In 2016 ontdekte het gerecht in zijn winkel opnieuw enkele beelden en een goed bewaarde sarcofaag die geroofd waren in Egypte. Twee van die beeldjes werden eind vorig jaar teruggegeven aan dat land, in het bijzijn van vicepremier Pierre-Yves Dermagne (PS) en de Egyptische ambassadeur.
De antiquair is nooit veroordeeld. Het kwam zelfs nooit tot een vervolging of een proces. Hij is nog altijd aan de slag met een blanco strafblad. ‘Ik kwam vroeger weleens in zijn galerie’, zegt een egyptoloog die liever anoniem blijft. ‘Hij heeft altijd spannende dingen: unieke voorwerpen, intact en niet beschadigd. Ik dacht vaak: dit is te mooi om waar te zijn.’
De Brusselse antiquair weigerde ons te woord te staan. Hij zegt alleen dat hij nooit iets misdaan heeft, ook niet in de zaak met het kalkstenen beeld.
Hotspot voor geroofde antiquiteiten
Door een gebrek aan controle is ons land een hotspot voor de handel in geroofd Egyptisch antiek. Egypte is ontstemd over de lakse aanpak van ons land. De kwestie werd vorige zomer besproken met minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR).
Vorig jaar nam de federale politie van Antwerpen honderden Egyptische stukken in beslag, gaande van mummiedoeken, dodenmaskers tot gemummificeerde dieren. Die stukken, die hier mogelijk al jaren lagen en 2 à 6 miljoen euro waard zijn, waren geroofd uit het conflictgebied van Egypte en Syrië. Met valse documenten werden ze gebruikt voor allerlei tentoonstellingen.
Bij Belgische antiquairs dook de voorbije jaren naast Egyptische beeldjes, delen van een mummie en een goed bewaarde sarcofaag ook een meer dan 4.000 jaar oude stenen tablet op, gestolen in de nasleep van de Arabische Lente. Ze keerde pas terug naar Egypte nadat een Zwitserse verzamelaar ze had gekocht en merkte dat ze was gestolen.
Advertentie
‘Het Egyptische ministerie van Toerisme en Antiquiteiten zou het ten zeerste appreciëren dat België meer moeite doet om de illegale trafiek van Egyptische antiek te bestrijden’, zegt reageert Shaaban Abdel-Gawad, de directeur-generaal van het Egyptische departement voor de Repatriëring van Antiquiteiten. Meerdere Belgische archeologische sites werden vorig jaar maanden stilgelegd. Abdel-Gawad ontkent evenwel dat dat een rechtstreeks gevolg was van de lakse Belgische aanpak.
De Belgische regering heeft de kwestie besproken met Egypte. ‘Dit dossier is behandeld tijdens het onderhoud van minister Wilmès met haar Egyptische ambtgenoot afgelopen zomer’, zegt woordvoerster Elke Pattyn.
Advertentie
Meest gelezen
- 1 Hoe groot zijn de verschillen tussen onderwijzers en werknemers?
- 2 'Markt onderschat groei bij D'Ieteren, Sofina en Brederode'
- 3 Europa geeft België uitstel voor begroting, met strenge voorwaarden
- 4 IT van de Vlaamse gemeenten komt in Canadese handen
- 5 Spanje wil belasting van 100 procent voor huizenkopers van buiten EU
Advertentie
Advertentie
Advertentie
