De offshoregeheimen van de Solvay-dynastie

De eerste dag van de zomervakantie in 2009 zaten in een prestigieus advocatenkantoor in het Zwitserse Bazel telgen van de familie Aubertin, nazaten van Alfred Solvay, om de tafel met adviseurs en vermogensbeheerders uit Genève en Parijs. Een gelekt verslag schetst het verloop van de vergadering. Het opzet: minder belastingen betalen en waterdichte geheimhouding.

De familie had al een stichting in Liechtenstein, die eigenaar was van Panamese postbusvennootschappen en bankrekeningen in Zwitserland, maar ze wou meer. De constructie was nog niet ‘tax effective’ genoeg. Ook transparantie was een probleem. Op vraag van de familie legden de advocaten uit welke regels gelden in Singapore en Nieuw-Zeeland als het gaat over ‘de uitwisseling van belastinginformatie en het bankgeheim’. Moet je bijvoorbeeld een trust in Nieuw-Zeeland aangeven bij de fiscus?

Een neef die naar Bazel was afgezakt werkte zelf als vermogensbeheerder in Genève. Met een marker zette hij zijn voorstel uiteen op het whiteboard. Hij zou het familiefortuin verhuizen van Zwitserland naar een bank in Singapore. ‘To avoid disclosure in Switzerland’, stelde hij. Zwitserland was zijn transparantieregels aan het aanscherpen. Officieel kon het beheer volgens hem in handen komen van een kantoor in Dubai, dat achter de schermen gewoon de adviezen zou opvolgen van zijn kantoor in Genève.

Het verslag van de bijeenkomst in Bazel is maar een van meer dan duizend documenten in de Pandora Papers over constructies die de Solvay-families opzetten in belastingparadijzen. De meeste documenten zijn uitgelekt bij het internationale kantoor Asiaciti Trust uit Singapore, dat hielp bij de constructies. Het recentste document dateert van april 2019.

Postbusadres

De families die opduiken in de Pandora Papers - Aubertin, de Laguiche, de Wangen de Geroldseck Aux Vosges en de Selliers de Moranville - zijn allemaal nazaten van de broers Alfred en Ernest Solvay, die in 1863 het intussen beursgenoteerde chemiebedrijf oprichtten. Met bijna 9 miljard euro omzet in 2020 en ruim 23.000 medewerkers in 110 vestigingen is het Brusselse Solvay een van de grootste bedrijven van ons land.

De families hebben hun grote pakketten Solvay-aandelen - honderdduizenden stuks, goed voor tientallen miljoen euro’s - geparkeerd op de Britse Maagdeneilanden, blijkt uit de documenten. In Niamee Limited belandde bij de oprichting in 2014 een investeringsportefeuille die zo’n 120 miljoen euro waard was. De vennootschappen op de Britse Maagdeneilanden met namen als Cagibi, Cenovis, Jumpy, Tibello en Niamee bestaan alleen op papier en gebruiken het postbusadres van een plaatselijk advieskantoor.

Waarom de Britse Maagdeneilanden? De kleine eilandengroep in het Caraïbisch gebied biedt niet alleen discretie voor de mensen die schuilgaan achter de postbusvennootschappen. Ze is het neusje van de zalm van de belastingparadijzen. Je moet er geen belastingen betalen, ook niet als er dividenden naartoe toestromen.

De Solvay-families gebruikten daarboven ook stichtingen die vrijgesteld waren van belastingen. Trusts in Nieuw-Zeeland en Singapore en foundations in Panama werden door de jaren eigenaar van postbusvennootschappen op de Britse Maagdeneilanden, met namen als Florensa Trust, Melrose en Belmont Family Foundation.

De geërfde aandelenpakketten die de families in de belastingparadijzen onderbrachten, bleven stabiel. Ze waren bedoeld om door te geven van generatie op generatie. De begunstigde familieleden genoten van de opbrengsten. Ze konden onder andere cash geld tanken via ‘verzoeken’ aan de stichtingen. De Ashley Trust moest bijvoorbeeld elk jaar 500.000 Zwitserse frank uitkeren. De offshores werden ook gebruikt om voor miljoenen euro’s vastgoed te kopen in Zwitserland. Meerdere betalingen gebeurden via rekeningen in Singapore.

De buitenwereld bleef in het ongewisse. Op de algemene vergaderingen van Solvay mochten de meeste constructies niet verschijnen op het register. ‘Cenovis Investment heeft 89.634 aandelen in Solvay, maar de naam van de trust moet vertrouwelijk gehouden worden voor de Solvay-documenten’, luidde het. Ook tijdens een meeting in 2018 vroegen familieleden om de namen van hun offshores, Bastide Trust en Niamee Limited, niet op het register te laten verschijnen tijdens de algemene aandeelhoudersvergadering van Solvay.

Doorgaans trad op de algemene vergaderingen de neef die vermogensbeheerder was in Genève op voor de aandeelhouders. In de registers staat de neef soms vermeld als de eigenaar in eigen naam van de aandelen, wat niet lijkt te kloppen.

Al die tijd bleef het uitlekken van de exotische constructies een bekommernis. Een familielid werd tijdens een meeting in Singapore in november 2018 nog gerustgesteld over maatregelen die waren genomen na het uitlekken van de Panama Papers.

Façade

In de postbusconstructies zijn ook aandelen ondergebracht van Solvac. Dat is het Belgische, beursgenoteerde bedrijf waarvan heel wat Solvay-afstammelingen aandeelhouder zijn en dat meer dan 30 procent van het kapitaal in Solvay bezit.

Opmerkelijk is dat bij Solvac de aandelen in principe alleen voorbehouden zijn voor natuurlijke personen. Als toch ‘structuren’ zoals trusts worden gebruikt, moet de raad van bestuur van Solvac, waarin meerdere familieleden zetelen, dat eerst goedkeuren. Daar zijn voorwaarden aan gekoppeld. Zo moeten de trusts gevestigd zijn in een Europese lidstaat of een OESO-land.

In gelekte e-mails van maart 2017 waarschuwt een advocaat dat tegen die regels wordt gezondigd: een trust in Singapore wordt gebruikt voor de Solvac-aandelen, terwijl Singapore geen OESO-land is. Daarop bedenken de adviseurs een creatieve oplossing: op papier geven ze aan dat de trust beheerd wordt vanuit Nieuw-Zeeland. Dat is slechts een façade. In interne mails van de beheerder Asiaciti Trust van mei 2017 staat dat het kantoor in Nieuw-Zeeland helemaal geen contacten heeft met de klanten, zelfs niet via hun tussenpersonen. ‘We volgen eenvoudigweg de instructies op van het kantoor in Singapore’, schrijft het. Terwijl de aandelen hoe dan ook in handen waren van offshores op de Britse Maagdeneilanden, die al zeker geen lid zijn van de OESO.

Insider

Enkele familieleden voor wie de exotische postbusconstructies zijn opgezet klommen hoog op in de rangen van Solvay. De nu 62-jarige Bernard de Laguiche werkte sinds 1987 voor Solvay en was van maart 2006 tot september 2013 zelfs de nummer twee van de groep, als financieel directeur. Boven zijn bureau hing destijds een foto van Alfred Solvay, tot wie zijn stamboom reikt. Eind 2013 ruilde de Laguiche ons land voor een stek in Brazilië. Hij noemde een van zijn offshores op de Britse Maagdeneilanden naar zijn Braziliaanse boerderij Cagibi. De Laguiche was tot voor kort bestuurder bij de chemiegroep. Hij is ook de gelegeerd bestuurder van Solvac.

Op de website van beurswaakhond FSMA vind je terug hoeveel miljoenen euro’s aan Solvay-aandelen Bernard de Laguiche als insider kocht en verkocht. Hoe de aandelen zijn verhandeld, vind je er niet.

FSMA-woordvoerder Jim Lannoo: ‘De melding van insidertransacties is een uitvoering van de Europese verordening over marktmisbruik. De FSMA moet niet nagaan hoe - via welke kanalen - de transacties zijn gebeurd. De verordening bevat ook geen fiscaal luik. De FSMA heeft geen enkele bevoegdheid in fiscale materies. Er zijn dus geen dossiers rond Solvay-transacties bezorgd aan de fiscus. De FSMA kan wel bijzondere (fiscale) mechanismen aangeven bij het parket.’

De Laguiche, van wie de postbusvennootschappen op de Britse Maagdeneilanden in januari dit jaar zijn opgedoekt, benadrukt in een reactie dat hij al zijn transacties met Solvay- en Solvac-aandelen heeft aangegeven als de wet dat vereiste. Hij wijst er ook op dat hij in 2013 België verliet en dat de Belgische Kaaimantaks, die de aangifte van structuren in belastingparadijzen verplicht maakt, pas in 2015 is ingevoerd.

De Laguiche: ‘Ik ben altijd mijn verplichtingen tegenover de belastingautoriteiten nagekomen. Op de dividenden die ik op Solvay-aandelen ontving, is roerende voorheffing betaald. En het is gebruikelijk dat familiale aandeelhouders zich op een algemene vergadering door iemand laten vertegenwoordigen. Ik ben ook geen begunstigde meer van een trust.’

‘In tegenstelling tot wat sommigen denken, kan het gebruik van offshorevennootschappen of -trusts vooral zijn ingegeven door hun flexibiliteit en omwille van persoonlijke veiligheid en de veiligheid van kinderen. Ik heb die niet opgezet om belastingredenen en heb er ook geen belastingvoordeel uit gehaald.’

Ook andere familieleden antwoordden op onze vragen dat ze de belastingregels respecteerden. De groep Solvay wil geen commentaar geven op vragen over individuele aandeelhouders. Ze wijst wel op haar ‘insidertradingbeleid’, met transparantieverplichtingen voor personen met managementfuncties.