Bevoorradingsproblemen zetten rem op omzetgroei grootste wapenfabrikanten

Meer dan duizend dagen oorlog in Oekraïne. Al bijna 14 maanden gewapende strijd in de Gazastrook, met uitlopers naar andere plekken in het Midden-Oosten. En een almaar groeiende machtsstrijd tussen China en het Westen, met oplopende spanningen in Oost-Azië als gevolg. Al die onrust doet landen wereldwijd weer meer geld in defensie pompen.

Die trend sijpelt stilaan door in de cijfers van defensiebedrijven. De grootste honderd mondiale wapenproducenten boekten in 2023 samen een omzet van 632 miljard dollar, becijferde het Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI). Dat is een stijging met 4,2 procent in vergelijking met 2022 en een klim met 19 procent tegenover 2015. De cijfers slaan enkel op de inkomsten uit de wapentak van de bedrijven.

'De omzet zat in 2023 duidelijk in de lift in alle regio's, en die groei zet zich in 2024 waarschijnlijk door', zegt onderzoeker Lorenzo Scarazzato. Hij merkt op dat veel bedrijven volop werknemers rekruteren om hun productiecapaciteit de komende tijd te kunnen opkrikken. 'Dat geeft aan dat ze optimistisch zijn dat ze ook de volgende jaren meer orders zullen binnenkrijgen en meer wapens zullen verkopen.'

Van de 100 bedrijven die de onderzoekers van het SIPRI onder de loep namen, zagen er 73 hun omzet toenemen in 2023. Ter vergelijking: een jaar eerder was dat voor 47 ondernemingen het geval. Van de 50 producenten in de onderste helft van de rangschikking krikten er 40 hun inkomsten vorig jaar op. In de bovenste helft wisten 'slechts' 33 firma's dat voor elkaar te krijgen. Met andere woorden: vooral kleinere fabrikanten lieten een stevigere omzetgroei optekenen.

Grondstoffentekorten

Die vaststelling is geen verrassing. Kleinere spelers in de defensie-industrie hebben een beperkter wapenaanbod en werken met korte bevoorradingsketens. Dat stelt hen in staat sneller op te schalen bij meer vraag. 'Grote fabrikanten produceren meer gesofisticeerde wapensystemen en hebben vaak complexe bevoorradingsketens. Dat maakte hen in 2023 extra kwetsbaar voor problemen in de toelevering', zegt SIPRI-onderzoeker Nan Tian.

Sinds de Russische inval in Oekraïne op 24 februari 2022 kaartten defensiebedrijven al vaker aan dat ze kampen met tekorten aan grondstoffen. Sommige gesofisticeerde onderdelen van bepaald wapentuig, bijvoorbeeld van raketten, worden ook maar door een beperkt aantal toeleveranciers gemaakt. Als zij hun productie niet weten op te schroeven, lopen de eindleveranciers onvermijdelijk achterstand op in de uitvoering van hun orders.

Met dat probleem hadden de grootste defensiebedrijven ter wereld, de Amerikaanse firma's Lockheed Martin en RTX, in 2023 af te rekenen. 'Vooral in hun luchtvaart- en rakettenpoot ontstond vertraging in de afhandeling van bestellingen', merkt Tian op. Dat leidde tot een omzetdaling met respectievelijk 1,6 en 1,3 procent. Toch haalde Lockheed 60,8 miljard inkomsten uit de verkoop van onder meer F-35-gevechtsvliegtuigen. RTX - de maker van Patriot-raketsystemen - sloot 2023 af met 40,7 miljard dollar.

Ook enkele Europese fabrikanten van complexe wapensystemen poogden in 2023 vooral oudere contracten af te handelen. 'Omdat de productie van dat tuig meer tijd vergt, kunnen die bedrijven minder snel inspelen op een veranderende vraag', zegt Scarazzato. 'Dat verklaart waarom de gezamenlijke omzet van de 27 Europese bedrijven in de top 100 in 2023 met slechts 0,2 procent groeide tot 133 miljard dollar.' Alle fabrikanten uit de EU samen zagen hun omzet zelfs met 3,5 procent dalen.

Zuid-Korea boomt, China stagneert

Van dergelijke problemen hadden Aziatische concurrenten vorig jaar minder last. De vier Zuid-Koreaanse bedrijven in de rangschikking zagen hun gezamenlijke omzet met 39 procent klimmen tot 11 miljard dollar. Met dank aan westerse munitieorders om eigen voorraden - geslonken door leveringen aan Oekraïne - weer aan te vullen. De vijf Japanse fabrikanten krikten hun omzet met 35 procent op tot 10 miljard dollar door een grote binnenlandse vraag.

Tokio besliste zich militair te versterken omdat China almaar vaker de spierballen laat rollen in de regio. Uit het jaarrapport van het SIPRI blijkt wel dat Peking in 2023 zijn laagste jaar-op-jaarklim liet optekenen sinds 2019. Door de tragere economische groei in het land nam de omzet met 'slechts' 0,7 procent toe tot 103 miljard dollar. Desondanks nemen Chinese bedrijven, na hun Amerikaanse rivalen, nog altijd de grootste hap uit de totale top 100-koek.

Hoe Russische defensiebedrijven het er vorig jaar van afbrachten valt moeilijker in kaart te brengen. Het Kremlin pompt sinds 2022 almaar grotere porties van zijn budget in die sector, maar tegelijk verspreidt het nog amper data over de prestaties van ondernemingen. SIPRI nam twee firma's - Rostec en USC - in zijn rangschikking op. Hun gezamenlijke omzet ging 40 procent hoger tot 25 miljard dollar. In de top 100 duikt één Oekraïens bedrijf op, JSC Ukrainian Defense Industry: dat zag zijn omzet met 69 procent stijgen tot 2,2 miljard dollar.

De onderzoekers van het SIPRI voorspellen dat het nog even duurt voor de volledige financiële impact van de mondiaal toegenomen defensie-investeringen en de grotere vraag naar wapens zichtbaar zal zijn in de cijfers van de industrie. 'Dat beeld volgt pas als de grootste fabrikanten hun achterstand in bestaande contracten weggewerkt hebben en alle stadia doorlopen hebben om hun productiecapaciteit op te schroeven, zodat ze ook nieuwe bestellingen kunnen afhandelen.'