‘Aantal extreme buien zal komende decennia toenemen’

De waterellende in het noorden en het zuiden van ons land blijft aanhouden. Na de zware, langdurige regenval en de overstromingen van anderhalve week geleden rond Luik en in de Ardennen viel in Dinant het voorbije weekend 60 tot 80 liter regen per vierkante meter in één uur tijd. Ook in Namen was de schade dit weekend groot door het noodweer. Maandagochtend viel in Nieuwpoort door een lokale wolkbreuk dan weer 50 liter regen per vierkante meter in een uur tijd.

Meteen rijst de vraag of er steeds meer van zulke extreme buien op ons afkomen. Hoe verklaar je zo’n fenomenen? En zijn Vlaanderen en Wallonië even kwetsbaar. Professor hydrologie Patrick Willems (KU Leuven) geeft tekst en uitleg.    

Meer extreme lokale buien

‘Zeer intense, lokale regenbuien van 50 à 60 liter per vierkante meter per uur, zoals in Dinant het afgelopen weekend, komen historisch gezien op eenzelfde plaats gemiddeld maar één keer om de 100 jaar voor en zijn normaal gezien lokaal dus zeer uitzonderlijk', zegt Willems. ‘Net als overvloedige langdurige regenval van meer dan 48 uur in een groot gebied, zoals onlangs rond de regio Luik. Het was de eerste keer dat zo’n type van extreme regenval in ons land in de zomer voorkwam.’

‘Een exact cijfer kunnen we er nu nog niet op plakken, maar uit lokale metingen van de afgelopen tientallen jaren blijkt alleszins dat dergelijke extreme regenbuien zich nu al frequenter voordoen in ons land.’

‘Bovendien voorspellen klimaatmodellen dat zulke buien tegen het eind van de eeuw vijf à tien keer meer zullen voorkomen, dus één keer om de 10 of 20 jaar, afhankelijk van hoe snel we wereldwijd de doelstellingen voor het terugdringen van de CO₂-uitstoot halen.’

Temperatuurstijging als verklaring

Als onderliggende verklarende factor voor de toename aan extreme buien wijst Willems naar de wereldwijde temperatuurstijging als gevolg van de klimaatopwarming. ‘Als de temperatuur stijgt, kan de atmosfeer meer waterdamp opnemen en vasthouden. Als het dan uiteindelijk toch regent, valt ineens een pak meer water uit de lucht. Dat fenomeen verklaart meteen ook waarom we tegelijkertijd nu al en ook in de toekomst nog langere periodes van extreme droogte zullen zien.’

Ook meer langdurige buien over groot gebied

Diezelfde temperatuurstijging verklaart volgens Willems eveneens waarom klimaatmodellen ook voorspellen dat langdurige extreme buien over een groot gebied tegen 2100 met eenzelfde factor 5 à 10 zullen toenemen. ‘Bovendien speelt daar nog een bijkomend element. De straalstroom, een tiental kilometer hoog in de atmosfeer, bepaalt mee de verplaatsing van luchtstromingen over België. Door de klimaatopwarming neemt de temperatuur sneller toe aan de Noordpool dan in onze contreien, waardoor het temperatuurverschil afneemt. Daardoor wordt de straalstroom minder krachtig. Omdat die dus minder snel verschuift, zullen hevige regenzones ook als gevolg van dat fenomeen langer boven eenzelfde gebied blijven hangen.’

Zowel Vlaanderen als Wallonië kwetsbaar, al zijn er verschillen

Na de zware regenval en de overstromingen in de regio rond Luik en de lokale stortvloed in Dinant en omstreken lijkt het erop dat Wallonië kwetsbaarder is dan Vlaanderen. ‘Maar dat is puur toeval,’ zegt Willems. ‘Langdurige regenval, zoals in de regio rond Luik, kan Vlaanderen net zo goed treffen. Alleen uit zich dat anders wegens de verschillen in geografie.'

Zo wint het water van rivieren die buiten hun oevers treden meer aan kracht in Wallonië wegens de vele hellingen en is er door de rotsachtige bodem ook minder absorptiecapaciteit. ‘Daardoor oogt het spectaculairder in Wallonië’, aldus Willems.

‘Vlaanderen is door de hoge bevolkingsdichtheid en de zeer slechte ruimtelijke ordening erg dicht bebouwd, ook kort bij waterlopen, waardoor er veel verharding is en waterlopen buiten hun oevers treden en rioleringen overlopen. Vlaanderen is dus zeker even kwetsbaar voor schade door hevige regenbuien als Wallonië, maar op een andere manier.’