Hoe van de rolkoffer een geldmachine wordt gemaakt

In de lange rij van hoepels waar de dociele reiziger doorheen moet springen om zich met het vliegtuig te verplaatsen, is die van de handbagage een van de laatste en meest stresserende. Vooral op intra-Europese vluchten, en bij lowcostmaatschappijen in het bijzonder, kan het voor de gate een mierennest lijken, waarbij sociale beschaving niet veel meer dan een dun laagje blijkt.

Handbagage moet in de onbuigzame stalen kaders passen om mee aan boord te mogen. Is dat eenmaal gelukt, dan willen passagiers als eerste opstappen om er zeker van te zijn dat ze hun handbagage nog kwijt kunnen in de ‘overhead bins’, de bagagebakken boven de passagiersstoelen. De grootste nachtmerrie voor die passagiers is dat de bagagebakken boven hun zitplaats overvol zitten en ze hun trolley boven een zitje verderop in het vliegtuig moeten wegbergen. De ultieme nederlaag is dat ze hun handbagage aan het cabinepersoneel moeten overhandigen en ze alsnog in het bagageruim verdwijnt. 

Allemaal gedoe, waaraan niet alleen passagiers maar ook luchtvaartmaatschappijen een hekel hebben, want het gerommel met handbagage en de op en neer lopende passagiers in het gangpad vertragen de boarding. Zeker in de strak getimede vluchtschema’s van intra-Europese vluchten kost elke minuut extra die het toestel aan de gate moet doorbrengen geld. De opgelopen vertragingen kunnen in de loop van de dag lang niet altijd worden ingehaald. 

Daarom worden luchtvaartmaatschappijen steeds strenger voor de handbagage die passagiers zonder extra kosten mogen meenemen. Ondanks moedige pogingen van de internationale luchtvaartorganisatie om tot één mondiale maximale afmeting voor handbagage te komen, hanteert bijna elke maatschappij haar eigen regels. British Airways hoort bij de meest ruimhartige. Bij Ryanair mag alleen nog een uit de kluiten gewassen laptoptas mee aan boord. Ze moet passen onder de zitting van de stoel vóór die van de passagier en mag daarom niet dikker zijn dan 20 centimeter. 

Het leidt tot een kakofonie aan maximumafmetingen waarop de bagage-industrie enthousiast heeft ingespeeld door trolleys, rugzakken en koffers aan te prijzen als 'goedgekeurd door de strengste luchtvaartmaatschappijen'. 

Op de zijkant

In de huidige toestellen voor vluchten in Europa - vooral de Boeing 737 en de Airbus A319 en A320 - is in de bagagebakken boven de passagierszetels in genoeg ruimte voorzien voor de rolkoffers van 70 procent van de passagiers. Tot in de jaren 90 volstond dat, omdat passagiers toen nog het gros van hun bagage incheckten. Maar met de democratisering van de burgerluchtvaart zijn veel buitenlandse reizen korter geworden, waardoor een rolkoffer als bagage vaak volstaat. Tegelijk bespaart alleen maar handbagage meenemen de reiziger wachttijd bij het inchecken en bij het afhalen aan de bagageband na de vlucht.

Nieuwe generaties vliegtuigen houden rekening met de grotere behoefte aan handbagage. De jongste Airbus A321 Neo heeft bagagebakken die tot 40 procent meer rolkoffers kunnen herbergen dan vorige generaties. In die bagagebakken kunnen rolkoffers op hun zijkant worden geschoven, waardoor de ruimte efficiënter gebruikt wordt.  

Terwijl de toegestane afmetingen voor handbagage de voorbije jaren zijn gekrompen, plakten steeds meer luchtvaartmaatschappijen ook hogere prijzen op te grote handbagage. Dat begon bij de lowcostmaatschappijen. Bij Ryanair mag alleen wie het Priority-pakket aanschaft boven op zijn ticketprijs een extra koffer meenemen aan boord.

Afhankelijk van de vlucht kost dat 6 tot 36 euro per enkele reis. Andere lagekostenmaatschappijen als EasyJet, Wizz Air en Vueling volgden dat voorbeeld. Sinds dit jaar rukt de betaalde handbagagerolkoffer verder op. In april voerde Transavia, de lowcostdochter van Air France-KLM, een tarief van minstens 10 euro in voor elk stuk handbagage dat groter is dan een ‘persoonlijk item’.

Een maand later volgde de luchtvaartmaatschappij van de touroperator Corendon. Voor alles wat de omvang van ‘een kleine rugzak’ overschrijdt, wordt voortaan minstens 15 euro aangerekend. Zowel Corendon als Transavia trekt niet alleen op Nederlandse luchthavens maar ook op Brussels Airport de nodige Belgische klanten aan. 

Die groeiende populariteit is niet vreemd. De financieel directeur van Transavia, Steven Zaat, was twee weken geleden in een gesprek met Het Financieele Dagblad openhartig over het succes van de handbagagetoeslag. Die levert de maatschappij jaarlijks ‘meer dan 100 miljoen euro’ aan extra inkomsten op. 

Weinig protest

Tot veel reizigersprotest leidt dat niet altijd. Stond de Nederlandse brancheorganisatie van reisbureaus ANVR dit voorjaar nog op haar achterste poten, dan is er nu ‘begrip’ en zijn er weinig klachten. Volgens Marcel de Nooijer, de CEO van Transavia, kiezen reizigers er sinds dit voorjaar vaker voor hun rolkoffers, vaak gratis, in te checken, waardoor er een betere doorstroming is bij het boarden. Verder heeft de nieuwe regeling voor het Transavia-personeel het voordeel dat er minder discussies zijn met klanten over wat wel en niet mee mag aan boord.  

Premiumluchtvaartmaatschappijen houden zich desondanks ver van de hogere handbagagetarieven. ‘Bij ons is handbagage altijd gratis’, zegt Nico Cardone, de woordvoerder van Brussels Airlines. ‘Bij vluchten die helemaal vol zitten, sturen we de passagiers een mailtje om hen eraan te herinneren dat ze hun handbagage altijd gratis mogen inchecken. En dat werkt heel goed. Passagiers luisteren en handelen daarnaar.’

Dat neemt niet weg dat misnoegde passagiers met de regelmaat van de klok naar de rechter trekken, omdat ze zich opgelicht voelen door de handbagagetarieven. De voorbije jaren is met wisselend succes een handvol rechtszaken gevoerd. Reizigers klagen dat ze volgens de Europese reisregels wettelijk het recht hebben zonder extra kosten handbagage die het formaat van ‘een persoonlijk item’ overschrijdt, mee te nemen op het vliegtuig. De lowcostmaatschappijen verweren zich door te stellen dat het tarievenbeleid een onvervreemdbaar onderdeel van hun ondernemingsvrijheid is. 

Ingebrekestellingen

In mei kwam een Spaanse rechter met een uitspraak die een doorbraak betekende. Vier lagekostenmaatschappijen - Ryanair, Easyjet, Vueling en Volotea - moeten samen een boete van 150 miljoen euro betalen voor het hanteren van ‘oneerlijke’ praktijken. Daarmee wordt grotendeels gedoeld op de rolkoffertarieven. 

Sindsdien bereidt ook de Belgische consumentenorganisatie Test Aankoop juridische acties voor. Ze zijn gedocumenteerd om, waarschijnlijk na het gerechtelijk verlof, naar de rechter te gaan. ‘Wij raden consumenten vooral aan om tickets waar aparte prijzen voor handbagage op staan te bewaren’, zegt Test Aankoop-woordvoerster Laura Clays. ‘Het grootste probleem van die tarieven is dat ze niet transparant zijn. Je kunt nu als consument prijzen van vliegtickets moeilijk correct vergelijken, omdat je eerst moet uitzoeken welke eventuele extra kosten nog boven op de ticketprijs komen.’

De consumentenorganisatie stuurde al ingebrekestellingen naar Ryanair, EasyJet, Wizz Air en Vueling. In de loop van de komende weken verschijnt op de Test Aankoop-website een formulier waarmee gedupeerden zich kunnen melden. Test Aankoop zal dan zo goed als zeker met zijn Spaanse, Italiaanse en Portugese zusterorganisaties de strijd aangaan met de lowcostmaatschappijen. ‘Reageren ze niet afdoende op onze ingebrekestelling, dan volgt in september een officiële dagvaarding’, zegt Clays.