Hoe Trump 11 miljoen mensen wil deporteren uit Amerika en welke impact dat heeft

‘Niemand zal ontzien worden. Als je hier illegaal bent, kijk je maar beter over je schouder.’ Het zijn de woorden waarmee Tom Homan (62), een man met een lange staat van dienst bij de Amerikaanse immigratiediensten, eerder dit jaar omschreef hoe het migratiebeleid van Donald Trump er in een tweede ambtstermijn als president zou uitzien. ‘Aan de miljoenen mensen zonder papieren: begin maar in te pakken, want je gaat naar huis.’

Diezelfde Homan werd vorige week door de pas herkozen Trump voorgedragen als ‘grenstsaar’, belast met de ‘deportatie van alle illegale vreemdelingen naar hun land van oorsprong’. Stephen Miller, al jaren een topadviseur van Trump, krijgt dan weer de post van vicestafchef in het Republikeinse Witte Huis. Miller staat bekend als een hardliner op het vlak van migratie en fluisterde Trump in er het dominante thema van de verkiezingscampagne van te maken.

Het waren de eerste namen van zijn ploegopstelling die Trump invulde, al werden ze snel overschaduwd door een stroom aan controversiële figuren uit het Make American Great Again-ecosysteem (MAGA). Maar zoals de mantra van ex-president Ronald Reagan luidt: personeel is beleid. Met Miller en Homan stelde de aanstaande president respectievelijk de architect en de gedroomde uitvoerder van zijn grootschalige deportatieplannen aan. Het is Trump met andere woorden menens van de belofte realiteit te maken zodra hij op 20 januari goed en wel is ingezworen. ‘Op mijn eerste dag zal ik het grootste deportatieprogramma in de geschiedenis van Amerika starten’, zei hij voor de verkiezingen.

Cruciale arbeidskrachten

De cijfers schommelen naargelang de bron, maar in de Verenigde Staten leven ongeveer 11 miljoen mensen zonder papieren. Dat is 3,3 procent van de totale bevolking van 334 miljoen, en bijna een kwart van alle Amerikaanse inwoners die niet in de VS geboren zijn. Een groot deel van hen komt uit Mexico, gevolgd door andere landen in Centraal-Amerika - vooral Honduras, Guatemala en El Salvador.

Maar hoe langer hoe meer zijn illegale immigranten afkomstig uit alle continenten van de wereld. Iets meer dan de helft van hen kwam het land binnen door op een ongeoorloofde manier de grens over te steken. De rest arriveerde via een visum, maar bleef langer dan de vervaldatum ervan toeliet.

Zij lopen dagelijks het risico gedeporteerd te worden, ook al speelt hun leven zich al jaren af op Amerikaanse bodem en zijn ze op vele vlakken - familiaal vooral - volledig verankerd. De VS behoren tot de kleine groep landen met geboorterecht op staatsburgerschap. Daardoor zijn er veel gezinnen waarvan een of meerdere ouders illegaal in het land vertoeven, maar hun kinderen niet.

Volgens de American Immigration Council leven zo’n 17 miljoen mensen met minstens één gezinslid dat niet over de juiste verblijfsdocumenten beschikt, onder wie ruim 6 miljoen minderjarigen. Anderen genieten dan weer tijdelijke bescherming, zoals jongeren die illegaal de VS zijn binnengekomen als kind - maar ook zij hebben geen zicht op een permanente oplossing.

De meesten draaien volop mee op de arbeidsmarkt. Ook al mogen ze niet tewerkgesteld worden, ze vullen wel jobs in waarvoor arbeidskrachten erg schaars zijn - in cruciale sectoren als de horeca, bouw, landbouw en voedselverwerking. Ze werken zelfs proportioneel meer dan gewone Amerikanen omdat meer illegale migranten tot beroepsactieve leeftijdsgroepen behoren.

Huisdieren

Wat ze minder doen dan het Amerikaanse gemiddelde, is misdrijven plegen. Toch bestempelde Trump migranten - al dan niet illegalen - als de schuldigen voor vele problemen die de VS teisteren. Dat dreef hij op de spits door een veelvuldig doorgeprikte onlineleugen over Haïtianen die huisdieren stelen en eten zonder verpinken in het presidentiële debat met de Democrate Kamala Harris als waarheid te verkondigen.

Nog volgens Trump maken sommige landen hun gevangenissen en instellingen leeg en sturen ze zware criminelen en psychiatrische patiënten met opzet illegaal de Amerikaanse grens over - ook een claim waarvoor geen enkel bewijs bestaat. ‘Ik zal elke stad en elk dorp redden dat is binnengevallen en veroverd’, zei Trump op zijn beruchte grote rally in New York eind oktober.

De Immigration and Customs Enforcement (ICE), het bevoegde agentschap, ontzette tijdens de eerste ambtstermijn van Trump ongeveer 1,5 miljoen mensen, een cijfer dat de Democraat Joe Biden tijdens zijn vier jaar in het Witte Huis op weg is te evenaren. Trump wil dat aantal gevoelig opkrikken. Maandag bevestigde hij met een summiere post op zijn sociaal medium Truth Social om 4 uur 's ochtends het idee om de noodtoestand af te kondigen en het leger in te zetten om de ‘invasie’ die Biden zou hebben toegelaten te stoppen. Daardoor zouden mensen en middelen vrijkomen om de muur langs de grens met Mexico af te werken en deportaties uit te voeren.

Over hoe dat precies in zijn werk moet gaan, onthulde Miller al best gedetailleerde plannen. Miller, in 2016 een van de drijvende krachten achter Trumps inreisverbod voor moslims, is gelinkt aan Project 2025. Dat is de blauwdruk van ruim 900 pagina’s voor een beleidsagenda die de conservatieve denktank Heritage Foundation klaarstoomde voor een terugkeer van Trump naar het Witte Huis.

Title 42 en Alien Enemies Act

Zo onthulde Miller de intenties om ICE raids te laten uitvoeren op plaatsen waar vermoedelijk veel illegalen werken om een zo breed mogelijk net te kunnen uitwerpen. Agenten van andere overheidsdiensten, de National Guard en lokale politie zouden ICE-agenten bijstaan. De ‘moslimban’ komt terug, net als de noodmaatregel om geen asielaanvragen toe te laten die Trump had ingevoerd tijdens de coronapandemie en die onder Biden weer werd afgeschaft. 'Title 42' werd tijdens Trump I geactiveerd om acute gezondheidsredenen, Miller wil hetzelfde doen met als argument dat migranten ziektes als tuberculose binnenbrengen.

In Millers ogen wordt het een enorme logistieke operatie. Mensen die wachten op hun procedure om het land uitgezet te worden, zouden worden opgesloten in detentiekampen op de lege vlaktes in het zuiden van Texas. Dat zou de nieuwe regering-Trump onder meer juridisch onderbouwen met een wet uit 1798: de Alien Enemies Act, die de president de macht geeft massale deportaties uit te voeren als de VS zich bedreigd voelen door andere landen.

Van het weerwerk dat zal losbarsten, vooral vanuit Democratisch-gezinde staten en steden, heeft Miller weinig schrik. ‘Elke activist die nog maar een beetje twijfelt aan Trumps vastberadenheid, begaat een grote vergissing’, zei Miller een jaar geleden al aan The New York Times. ‘Trump zal het hele arsenaal aan federale krachten ontketenen om de spectaculairste inperking van migratie te installeren.’

Wat minder in detail is uitgewerkt, is het kostenplaatje. Als Trump er echt van droomt in een beweging alle mensen zonder papieren het land uit te zetten, zou dat volgens de American Immigration Council een fabelachtige 315 miljard dollar kosten. Maar eigenlijk, zegt de gespecialiseerde nonprofitorganisatie in Washington, is er geen realiteit denkbaar waarin zo'n eenmalige operatie uitvoerbaar is. 11 miljoen mensen opsluiten die wachten op uitzetting, dat is de Amerikaanse gevangenispopulatie maal zes. Zelfs 1 miljoen mensen per jaar uitzetten, een cijfer dat toekomstig vicepresident J.D. Vance als doel noemde, zou 88 miljard dollar per jaar kosten.

Trump wuifde die bedragen al weg. ‘De kosten zijn geen kwestie’, zei hij in een interview aan NBC News. ‘We hebben geen keuze. Wanneer mensen moorden hebben begaan, wanneer drugdealers landen hebben vernietigd, dan is er geen prijskaartje.’

Economische ontwrichting

Homan, Trumps luitenant die straks de operatie moet uitvoeren, klonk in een interview in het tv-programma '60 Minutes' iets genuanceerder. Hij wil een prioriteit maken van migranten die beschouwd worden als een ‘bedreiging voor de publieke en nationale veiligheid’.

Volgens hem komen er geen massale arrestaties en zullen de diensten zich richten op migranten die criminele feiten hebben gepleegd. ‘Het worden geen raids op buurten. Er worden geen concentratiekampen gebouwd. Ik heb het allemaal gelezen. Het is belachelijk. Het worden doelgerichte arrestaties. We zullen weten wie en waar we hen waarschijnlijk vinden, gebaseerd op uitvoerig onderzoek.’

‘We gaan ons concentreren op de ergsten van de ergsten’, zei Homan ook. Maar hij blijft bij zijn bottomline: ‘Als je illegaal in het land bent, ga je niet zomaar vrijuit.’

Massale deportaties zouden sociaal en familiaal erg ontwrichtend zijn, en zeker ook economisch. ‘Undocumented immigrants’ betalen samen bijna 80 miljard dollar federale belastingen en 41 miljard lokale taksen. Per jaar. Dat gebeurt onder meer via btw, inkomensbelastingen en belastingen op huur.

En ze dragen jaarlijks 21 miljard dollar bij aan de sociale zekerheid. Daar kunnen ze evenwel zelf niet van profiteren, hoewel ze in veel gevallen zware jobs uitvoeren die het land draaiende helpen te houden en die gewone Amerikanen niet willen doen. Volgens de American Immigration Council zou de economische schade in het meest extreme geval kunnen oplopen tot een krimp van het bruto binnenlands product met 6,8 procent.

Inspiratie

Een andere uitdaging is dat de regering-Trump ook medewerking nodig heeft van de landen van oorsprong van de migranten. Dat zal diplomatie vergen, of deals in andere vormen. Een potentieel drukmiddel is het dreigement bepaalde visumtypes voor inwoners van die landen te beperken. Vooral met Mexico, waar met de linkse Claudia Sheinbaum ook net een nieuwe president aan de macht is, zal Trump een deal moeten bereiken om het ‘Remain in Mexico’-beleid uit voeren. Daarmee willen de VS migranten die asiel aanvragen laten wachten op hun procedure aan de Mexicaanse kant van de grens, en niet langer aan de Amerikaanse.

Dat doet denken aan migratiebeleid dat ook in Europa steeds meer ingang vindt. Volgens Helena Hahn, experte in Amerikaanse en Europese migratie bij het European Policy Centre in Brussel, zijn de situaties aan beide kanten van de oceaan niet zomaar te vergelijken. Al was het maar omdat schattingen over het precieze aantal illegale migranten in de EU veel moeilijker te maken zijn.

Toch denkt ze dat sommige Europese politici met veel aandacht de plannen van Trump in het oog houden, onder meer om minder vluchtelingen toe te laten, minder asielaanvragen binnen Europa te verwerken en de terugkeer van illegale migranten te versnellen. ‘Vooral de intentie op detentiecentra aan de grens te bouwen zal met interesse bekeken worden, gezien er hier nu al gelijkaardige ideeën zijn.’

Hahns verwijst ook naar Trumps plannen om Title 42 opnieuw in te voeren, waarmee toegang tot asiel kan worden beperkt op basis van gezondheidsredenen. 'Gezien de inspanningen van verschillende Europese lidstaten om noodsituaties uit te roepen, zou een dergelijke stap als inspiratie of rechtvaardiging voor vergelijkbare maatregelen kunnen dienen.’

De experte verwacht ook dat het juridische steekspel als reactie op controversieel beleid in Europa navolging zal krijgen. 'Dat zie je al in Italië, waar premier Giorgia Meloni de deals met Albanië om migranten op te vangen op welke manier dan ook probeert te implementeren.'