Saneringswerk federale regering: de weg naar Maastricht loopt bergop

Ondanks de crisissen van de voorbije jaren zet de federale regering de begroting op het rechte pad. Dat was dinsdag de boodschap van premier Alexander De Croo (Open VLD) in zijn laatste State of the Union van de legislatuur. ‘Door te doen wat we beloofd hebben, keren we stap voor stap terug naar de Maastrichtnorm’, stelde ook staatssecretaris voor Begroting Alexia Bertrand (Open VLD). Op de oppositiebanken weerklonk hoongelach.

De Maastrichtnorm is de Europese regel die stelt dat een begroting tot 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp) in het rood mag gaan om aanvaardbaar te blijven. Wie erboven gaat, wordt onder verhoogd toezicht geplaatst door de Europese Commissie.

De norm werd in het leven geroepen om publieke investeringen aan te moedigen, maar werd nooit correct toegepast. Ons land bouwde sinds de toetreding tot de eurozone de overheidsinvesteringen net sterk af. Het tekort bestaat al jaren grotendeels uit structurele sociale uitgaven.

Die norm is bovendien al even niet meer in zicht. Toen de huidige legislatuur in het najaar van 2019 begon, kende België een tekort van 2 procent van het bbp. Door de corona-uitbraak diepte de put in een klap uit tot 9 procent van het bbp in 2020.

Sindsdien loopt het terugdringen van het deficit bijzonder geaccidenteerd door de energiecrisis, de inflatieschok, het expansieve steunbeleid van Vivaldi en de toenemende vergrijzing. Volgens het monitoringcomité, een groep topambtenaren, zal ons land dit jaar ongeveer 4,9 procent van het bbp in het rood gaan.

Omdat ratingbureaus als Fitch dit voorjaar over een verlaging van de Belgische kredietscore begonnen te speculeren, tekenden de Belgische overheden in mei een traject uit om tegen 2026 terug te keren naar 3 procent. Om dat zogenaamde stabiliteitsprogramma te respecteren moet de komende drie jaar 15 miljard euro gesaneerd worden, 5 miljard per jaar.

Door een soepeler traject te kiezen dan de Hoge Raad van Financiën had voorgeschreven, kreeg de federale regering het verwijt dat ze de hete aardappel doorschoof naar de volgende regering. Maar volgens Bertrand en De Croo toont het begrotingsakkoord van maandag net aan dat dat ritme haalbaar is.

‘De totale inspanning voor 2024 bedraagt 0,8 procent van het bbp of bijna 5 miljard euro. Wij doen daarmee wat we aangekondigd hebben: onze cijfers houden de weg’, aldus Bertrand.

Vlaams tekort

De ironie wil dat het op het eerste gezicht niet aan de federale regering zal liggen als de engagementen uit het stabiliteitsprogramma - een globaal Belgisch tekort van 4,2 procent van het bbp - in 2024 niet worden gehaald. Volgens haar eigen cijfers dringt Vivaldi het federale tekort terug tot 3 procent van het bbp, zoals voorzien.

Het is bij de deelstaten dat een ontsporing verwacht wordt tegenover de eigen doelstelling om 1,2 procent van het bbp in het rood te gaan. De Vlaamse regering zal volgend jaar een tekort van 3,7 miljard euro optekenen, in plaats van de aangekondigde 1,9 miljard euro.  

‘Gezien we de cijfers van de deelstaten aan het verzamelen zijn, kan ik nog geen uitspraken doen over het verwachte saldo van alle overheden samen. Ik ga ervan uit dat de deelstaten zich aan hun traject houden, maar ik ben daar niet verantwoordelijk voor’, aldus Bertrand.

Volgens N-VA-Kamerlid Sander Loones is de goednieuwsshow van De Croo en Bertrand schaamteloos. ‘De enige regering die de komende jaren naar een evenwicht op weg is, is de Vlaamse. De rest diept de put uit. Net vandaag kwam het IMF met cijfers die opnieuw aantonen dat België op weg is naar het grootste begrotingstekort van Europa tegen 2028 en de hoogste overheidsuitgaven.’

Het antwoord van Bertrand daarop is dat het Internationaal Monetair Fonds (IMF) nog geen rekening hield met de begroting van 2024 en het traject uit het stabiliteitsprogramma. Loones erkent dat, maar blijft erbij dat elke prognose onrealistisch is als er geen grote hervormingen gebeuren.

‘Je kan die opbrengsten alleen maar halen, als je structurele maatregelen neemt die over de jaren heen doorwerken. Maar 2023 was een verloren jaar doordat er geen fiscale hervorming kwam en de pensioenhervorming lang niet ver genoeg gaat. En 2024 wordt dat ook. Als de uitbreiding van de flexi-jobs de hoogst haalbare hervorming mogelijk is met Vivaldi, dan toont dat aan dat we ons dit land gewoon niet meer kunnen permitteren.’

Lopende zaken

Het valt niet te ontkennen: de federale regering realiseert haar bijkomende inspanning voor 2024 met veel beperkte maatregelen, de onderbenutting van budgetten en technische correcties. Maar al dat laaghangend fruit raakt een keer op.

Bovendien ogen de economische parameters niet stabiel. De groei is gedopeerd door de automatische loonindexering, maar dat effect raakt volgend jaar uitgewerkt. En de onrust over de stijgende rentes kan de financiering van de staatsschuld fors duurder maken.

Bertrand: ‘Men moet mij niet overtuigen dat hervormingen nodig zijn. Daarom mag er na de verkiezingen absoluut geen lange periode van lopende zaken komen. En daarom moet het volgende regeerakkoord direct duidelijk maken wat er mogelijk is op het vlak van de pensioenen, arbeidsmarkt en fiscaliteit.’

De vergrijzing stopt alleszins niet in 2026. Tegen 2050 lopen de sociale uitgaven op tot 30 procent van het bbp. In 2000 was dat nog 20 procent.