Weg met het doemdenken!

Tijdens diepe gesprekken op lange zomeravonden ontpopt steevast iemand zich als de intellectueel van dienst. Met telkens dezelfde boodschap: de wereld is om zeep.

Elke dag waarschuwen intellectuelen en krantencovers ons voor aankomende rampen: klimaatcrisis, energiecrisis, biodiversiteitscrisis, ongelijkheidscrisis, pensioenencrisis, gezondheidscrisis. Er wordt gevreesd voor de ondergang van onze stad, ons land, de hele westerse beschaving. Zoveel crisissen dat een echte crisis er amper nog toe doet.

Al sinds de tijd van de Hebreeuwse profeten meten doemdenkers zich sérieux aan door onopgeloste problemen als deel van een zieke maatschappij voor te stellen. Maar doemprofeten missen een cruciaal punt: hoewel het slecht gaat met de wereld - er zijn ontelbaar veel onopgeloste problemen, om de klimaatverandering maar niet te noemen - is het ook nog nooit zo goed gegaan.

Aan data geen gebrek. De gemiddelde levensverwachting lag lang rond dertig jaar. Sinds 1900 is die verdubbeld tot meer dan zeventig, ook in ontwikkelingslanden. Dat ligt vooral aan de enorme daling in kindersterfte. Tweehonderd jaar geleden stierf in het rijkste land ter wereld ongeveer een op de vier kinderen voor zijn vijfde verjaardag. Vandaag is dat minder dan een op de duizend.

Het aantal mensen in armoede is de afgelopen twintig jaar gehalveerd, net als het aantal doden door natuurrampen. Hongersnood is altijd deel geweest van de geschiedenis van de mens. Vandaag sterven meer mensen door een overdaad dan door een gebrek aan eten. In 2023 doodt suiker meer mensen dan buskruit.

De tijger, de panda en de zwarte neushoorn waren in 1996 nog met uitsterven bedreigd. Vandaag neemt hun aantal toe. De millenniumdoelstellingen van de Verenigde Naties, voor onder meer het tegengaan van armoede en moeder- en kindersterfte en het bevorderen van onderwijs en gendergelijkheid, zijn vroegtijdig behaald. Geen kat die het weet.

Nieuwscyclus

Een van de redenen waarom ondanks die data het doemdenken overheerst, is de nieuwscyclus. Nieuws gaat per definitie over dingen die gebeuren, en niet over dingen die niet gebeurd zijn. Journalisten brengen geen verslag uit van een land waar de oorlog niet uitbreekt.

Door smartphones en sociale media capteren we meer van de wereld, en dus ook van wat fout loopt. Dat helpt niet om het beeld te scheppen dat het beter gaat. Mocht een krant elke vijftig jaar worden uitgebracht, stond ze niet vol met de nieuwste roddels, schandalen en crisissen, maar met de stijging van de levensverwachting en de exponentiële technologische vooruitgang.

Doemdenken blijft niet zonder gevolgen. Het constant verspreiden van negatief nieuws verlaagt het gevoel van welbevinden en vergroot de angst en de vijandigheid. Te veel doemdenken aanhoren maakt mensen fatalistisch. Ze vragen zich af waarom ze nog moeten gaan stemmen, omdat hun stem 'toch niets uitmaakt’.

Daarom is het hoog tijd dat we de positieve verhalen vertellen, investeren in de menselijke creativiteit om problemen aan te pakken en geloven dat de toekomst beter wordt. Want stel dat je één moment in de geschiedenis moet kiezen om geboren te worden, zonder te weten in welk land of als wie - rijk of arm, man of vrouw. Dan kies je wellicht vandaag, want we hadden het nooit beter.