‘Ons beton kan eindeloos opnieuw gebruikt worden’

Kan beton groen zijn? Jawel, blijkt in het labo van Beton De Bonte in Laakdal. Twee betonnen dwarsliggers staan er fier rechtop, een grijze en een groene. ‘Van dit model heeft de spoorbeheerder Infrabel er 200.000 besteld. In het groen dus, op vraag van Infrabel en onze groene minister van Mobiliteit Georges Gilkinet’, zegt CEO Filip De Bonte.

De kleurstof toevoegen was een kleine moeite na de vele jaren ontwikkeling die de duurzame dwarsligger heeft gevergd. ‘In 2010 heeft Shell ons benaderd. Dwarsliggers, zoals wij al produceerden, leken Shell een prima toepassing uit zwavelbeton. Als nog maar de helft van wat ze ons voorspiegelen waar is, mogen we die kans niet laten schieten, dachten we’, zegt De Bonte. ‘Shell ontwikkelde de basistechnologie om van zwavel een bindmiddel te maken, wij ontwikkelden producten. Shell zag het groots. Te groots, allicht. Het had er geen idee van hoe conservatief de wereld van beton is’, zegt co-CEO Pascal Blommaert. Maar nu is de dwarsligger er, net als de rioolbuis, de eerste twee producten uit zwavelbeton.

De Bonte haalt de hand door een zak vol fluogele bolletjes. ‘Dit is zuivere zwavel, een restproduct van de chemische nijverheid. Het kan verwerkt worden tot kunstmest, maar daarvan neemt het gebruik af, en het wordt gebruikt bij het verwerken van ertsen. Maar bij veel raffinaderijen ligt het gewoon in grote bergen langs de kade. Ze weten niet wat ze ermee moeten. Landen als Oman stoppen het onder de grond, maar een oplossing is dat niet natuurlijk.’

Het restproduct was voor De Bonte een kans om beton heruit te vinden. In traditioneel beton is het bindmiddel een chemische reactie tussen cement en water. Bij zwavelbeton, waarvoor water noch cement nodig is, komt geen chemische reactie te pas, wel een fysische. Bij een temperatuur van 114 graden smelt de zwavel. Nadat die vermengd is met zand en stenen stolt hij in een mal uit, tot een dwarsligger of een rioolbuis. ‘Vergelijk het met ijs. Als je het laat smelten, kan je er zand en stenen aan toevoegen. Als het water daarna weer bevriest, krijg je ijs waarin het zand en de stenen vastgehouden worden’, zegt Pascal Blommaert.

‘Als we dan toch van nul begonnen, besloten we te gaan voor een volledig circulair product’, zegt Ellen De Bonte. ‘Als een dwarsligger of buis vervangen moet worden, kunnen we die opnieuw smelten en alle componenten er afzonderlijk uithalen. Ook het zand en de stenen. Daar is geen tekort aan, maar de onzekerheid over grondstoffen neemt toe.’

Marktklaar product

Haar broer Filip wijst de bergen zand en stenen achter het labo aan. ‘Vroeger volstond van elk een voorraad van 2.000 ton. Ondertussen hebben we meer dan 10.000 ton liggen. We nemen het zekere voor het onzekere. Eén droge zomer waardoor het water in de Rijn te laag staat en we zitten al met een aanvoerprobleem.’

In het labo raapt hij een metalen onderdeel op waarmee rails op de dwarsliggers vastgehecht worden. ‘Omdat staal een veel hogere smelttemperatuur heeft dan zwavel kunnen we deze onderdelen er in hun geheel uithalen, klaar om opnieuw te gebruiken. Bij traditioneel beton daarentegen krijg je dit.’ Hij toont een onderdeel met brokstukken aan. ‘Bij dit zit er niets anders op dan het geheel te breken tot gemengd steenpuin, dat hoogstens gebruikt kan worden als ondergrond in de wegenbouw. Dat is recycleren, ja, maar wel downgrading. Veel technologieën claimen circulair te zijn, maar de onze is het echt. Op een eenvoudige manier en met een marktklaar product.’

Debat van de toekomst

‘Vandaag heeft iedereen het over CO2, maar over tien jaar zal het gaan over circulariteit. Dat is het debat van de toekomst. En daar nemen wij een enorme voorsprong’, zegt Ellen De Bonte. Met beton dus, dat nochtans zijn reputatie tegen heeft. ‘Dwarsliggers en rioolbuizen zullen nu eenmaal altijd nodig zijn’, zegt Filip De Bonte. Zwavelbeton blijkt bovendien over enkele extra troeven te beschikken: bij de productie komt 40 procent minder CO2 vrij, er is geen water voor nodig, het beton is zuurbestendig en waterafstotend.

Met het eerste contract voor groene dwarsliggers op zak klopt De Bonte ook aan bij spoorbeheerders in Frankrijk en Nederland, waar de dwarsliggers in het accreditatieproces zitten. ‘Overheden beseffen stilaan dat ze met hun aanbestedingen de economie duurzamer kunnen maken. Nederland, dat bij elk contract ook de totale milieukosten incalculeert, staat daar een stuk verder in’, zegt Filip De Bonte.

In 2015 droeg Shell de wereldwijde exclusiviteit voor de productie van zwavelbeton over aan De Bonte. ‘Shell maakte het zwavelbeton in niet meer dan een kookpot. De proefopstelling in ons labo kan 800 kilo per uur aan. In onze nieuwe site in Bergen gaan we 10.000 kilo per uur produceren’, zegt Filip De Bonte.

Meteen reikt de blik bij De Bonte een stuk verder dan de buurlanden. ‘Volgende week schuift de Russische energiegigant Gazprom aan. Daar kijken we ook van op, ja. Maar ook die is op zoek naar oplossingen voor zwaveloverschotten’, zegt hij.

Verdienmodel

Nu het bedrijf van een traditionele betonproducent in een vernieuwer verandert, zijn ook de verdienmodellen onbekend terrein. Filip De Bonte: ‘We gaan naar een heel andere relatie met onze klanten. Om de kringloop echt te sluiten moeten we 30 à 50 jaar vooruitdenken over zaken als het servicemodel, de terugnameplicht, de zorg en het onderhoud. Wie wordt eigenaar van ons beton als dat eeuwig meegaat en zijn waarde niet verliest? Of moeten we dat verhuren?’

Op het bedrijfsterrein in Laakdal vormen de eindeloze rijen met dwarsliggers geometrische motieven. Hoeveel van die duizenden exemplaren zijn al van zwavelbeton? ‘Geen enkel’, zegt Blommaert. ‘Strikt gezien kannibaliseren we ons eigen product. Maar als dat dan toch gebeurt, doen we het liever zelf. Zwavelbeton is nog een grote verliespost. In de ontwikkeling hebben we al 12 miljoen euro geïnvesteerd, voorlopig zonder enige inkomsten.’ Ellen De Bonte: ‘Maar we zijn altijd een clubje met veel lef geweest. En als je een pionier wilt zijn, moet je ook een believer zijn.’