Politieke spelletjes rond de energiebevoorrading

'Hopelijk geen politieke spelletjes', liet CD&V-voorzitter Joachim Coens zich ontvallen, nadat Vlaams minister van Energie Zuhal Demir (N-VA) de vergunningsaanvraag voor een nieuwe gascentrale in Tessenderlo had afgewezen. Ze had eerder ook een vergunning in beroep geweigerd voor de bouw van een gascentrale in Dilsen-Stokkem.

'Dossiers beoordeel je op hun inhoud.' Daarmee liet Demir in een reactie nog eens verstaan dat er geen politieke agenda van de N-VA achter haar beslissing schuilgaat, zoals de groenen beweren. Volgens de groenen wil de N-VA de kernuitstap dwarsbomen door geen vergunningen af te leveren voor de bouw van nieuwe gascentrales.

Dat nu ook CD&V, coalitiepartner in de Vlaamse regering, vraagtekens zette bij de beweegredenen van Demir, was opmerkelijk. Niet het minst omdat leading lady Hilde Crevits in de Vlaamse regering geen verzet aangetekend had tegen de beslissing van Demir.

Hoogspanningsmasten

Die kaatste prompt de bal terug naar CD&V, want in West-Vlaanderen verzetten de CD&V-burgemeesters zich tegen de bouw van nieuwe hoogspanningsmasten, het zogenoemde Ventilus-project. 'Hopelijk geen politieke spelletjes met onze energiebevoorrading', tweette Demir. Want als die pylonen er niet komen, mogen de offshorewindparken nog zo veel uitgebreid worden als federaaal minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) wil, dan geraakt die energie niet op het elektriciteitsnet.

Dat de politieke spanningen crescendo gaan, heeft te maken met de nakende beslissing over de uitkomst van de CRM-veiling voor bijkomende capaciteit. Als blijkt dat de kandidaten die als winnaar uit de veiling van subsidies komen geen vergunning krijgen, komt heel het traject om de kerncentrales tegen 2025 te sluiten op de helling te staan.

Tinne Van der Straeten mikt op 2,3 gigawatt bijkomende capaciteit, om de sluiting van alle kerncentrales op te kunnen vangen. Het komt erop neer dat er twee of drie grote gascentrales moeten worden bijgebouwd. Als de CRM-veiling (Capacity Remuneration Mechanism) misgaat of projecten botsen op vergunningsproblemen, kan nog een beetje worden bijgestuurd in een subsidieveiling volgend jaar. Maar als dan nog nieuwe gascentrales gebouwd moeten worden, dreigen die te laat te komen om eind 2025 de kernuitstap al op te vangen. Het is dan fingers crossed dat het dat jaar geen te koude winter wordt.

Kerncentrales langer open

Het alternatief, althans op papier, is dat de jongste twee kerncentrales langer worden opengehouden. Dat zou goed zijn voor zo'n 2 gigawatt. Al houdt Elia in dat scenario rekening met slechts 1 gigawatt, omdat een van de twee kerncentrales altijd kan uitvallen.

Als de twee kerncentrales langer worden opengehouden, is de nood aan nieuwe gascentrales minder urgent. Dan moet nog maar voor 1,3 of 0,3 gigawatt bijkomende capaciteit gezocht worden. Zonder zich uit te spreken over kernenergie meent de energieregulator CREG dat een beperkte bijkomende capaciteit kan worden gevonden zonder dat er gascentrales moeten worden gebouwd. Met vraagbeheer en batterijen of door meer te rekenen op import - die nu al levensbelangrijk is voor onze bevoorrading - moet de klus dan te klaren zijn.

Hoe meer het beslissingsmoment over de kernuitstap in zicht komt, hoe meer MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez het gaspedaal - what's in a word - induwt. Hij brengt de groenen in verlegenheid door het dilemma te schetsen waarvoor ze staan. Door 'dogmatisch' de kerncentrales te willen vervangen door gascentrales - door hem CO2-fabrieken genoemd - dienen ze de klimaatzaak niet. Bouchez lijkt er niet voor terug te deinzen om hierover een regeringscrisis uit te lokken.

Point of no return

Toch lijkt het point of no return al lang voorbij voor de regering-De Croo, niet het minst omdat Engie Electrabel de knop begin dit jaar heeft omgedraaid en zelf niet meer wil doorgaan met kernenergie. Als premier Alexander De Croo (Open VLD) toch zou terugkomen op de kernuitstap, zal hij geen nucleaire winsten meer kunnen afromen, maar dreigt hij zelf Engie Electrabel een rendement te moeten garanderen. En als de regering niet uitkijkt, dreigt Engie Electrabel ook de miljardenfactuur van de ontmanteling van de kerncentrales op tafel te leggen.

En als de regering-De Croo zou terugkomen op de kernuitstap werkt ze zichzelf ook in nesten rond de gascentrales. Het Europese fiat voor het CRM-subsidiemechanisme is immers onlosmakelijk gekoppeld aan de kernuitstap. Als daarop wordt teruggekomen, is de juridische basis van het CRM-mechanisme kaduuk, en kunnen investeerders in nieuwe gascentrales schadevergoedingen eisen, zoals ook in het regeerakkoord is voorzien. Eigenlijk is de kernuitstap vastgeklikt toen Europa het CRM-mechanisme goedkeurde, luidt het in de coulissen.

De slotsom is dat er voor Vivaldi weinig anders opzit dan door te zetten met de kernuitstap en de bouw van nieuwe gascentrales, al staan die haaks op de klimaatzaak en de steile 'Fit for 55'-ambities om de CO2-uitstoot tegen 2030 met 55 procent te reduceren. Het is een groene paradox die Vivaldi zal blijven achtervolgen.