‘Met blockchain kunnen we de bureaucratie uitroeien'

‘Ik ga je wat dingen tonen. Maar pas op, je zal hier gefrustreerd buitenstappen. Vloekend dat blockchain er nog niet is.’ Roel Verhaert grijnst terwijl hij zich geroutineerd een weg door een powerpointpresentatie baant. De voormalige stadssecretaris van Antwerpen - sinds 1 september is hij met pensioen - heeft de presentatie de afgelopen maanden vaak gegeven, aan overheden op alle niveaus. Allemaal willen ze zien hoe de stad Antwerpen als een van de eerste overheden in België experimenteert met de nieuwe technologie waar iedereen de mond van vol heeft: blockchain.

Gedurende zijn veertig jaar lange carrière bij de stad heeft Verhaert, die er leiding gaf aan zo’n 8.000 ambtenaren, zichzelf een missie opgelegd. ‘In alle verdragen, handvesten en grondwetten die we kennen, krijgen we een hoop rechten toebedeeld. Maar één basisrecht is daarbij over het hoofd gezien. Ik vind dat de burger recht heeft op een eenvoudige overheid. Ik moet toegeven dat ik niet helemaal ben geslaagd in mijn missie. Tot mijn grote frustratie komen er nog steeds reglementen, procedures en vergunningen bij. Maar met blockchain hebben we een technologie die de missie kan doen slagen. Als we dit goed aanpakken, kunnen we straks de bureaucratie uitroeien.’

Grootboek

Voor wie nog niet vertrouwd is met het concept van Verhaerts heilige graal, vatten we de technologie even samen. Blockchain maakt het mogelijk transacties op een onweerlegbare manier af te handelen en te registreren zonder dat nog een centraal aanspreekpunt nodig is. Elke transactie is een door complexe algoritmes geïdentificeerd en versleuteld blokje in iemands persoonlijk digitale ketting. Omdat elk blokje wordt toegevoegd bij iedereen die bij de transactie betrokken is, houdt elke belanghebbende permanent toezicht. Zo wordt fraude erg moeilijk, zelfs nagenoeg onmogelijk.

‘Bekijk het als een soort grootboek van de boekhouding’, zegt Verhaert. ‘Voor alles wat in een bedrijf gebeurt, komt er een lijn in de boekhouding bij. Wat blockchaintechnologie daaraan toevoegt, is dat die lijnen onmogelijk te verwijderen of te vervalsen zijn. Je bent zeker dat wat je te zien krijgt authentiek is.’

Blockchain heeft het potentieel om kerntaken van de overheid simpelweg over te nemen. ‘Registreren, authenticeren, autoriseren en transacties uitvoeren. Voor al die zaken rekenen we vandaag op de overheid, maar blockchain kan die sneller, efficiënter en dus beter’, zegt Verhaert. ‘Hier in het administratief gebouw Den Bell zijn meer dan 2.000 ambtenaren met niets anders bezig dan vergunningen, aktes en registers. Wel, 99 procent van die administratieve processen kan je perfect in een doodeenvoudige blockchain steken. In één klap kan je hier van de net geen 8.000 ambtenaren er 2.200 vrijmaken om te focussen op de echte noden van de maatschappij, in plaats van de bureaucratie.’

De Antwerpse burgemeester Bart De Wever (N-VA) is helemaal mee met die visie. ‘Deze technologie zou voor administratieve vereenvoudiging kunnen betekenen wat de uitvinding van het wiel was voor mobiliteit’, zo drukt De Wever het uit. ‘We kunnen de burger de komende jaren enorm veel gedoe besparen. Die ambitie laat ons niet los.’

Antwerpen staat ondertussen verder dan louter een conceptuele visie. De stad organiseerde al twee blockchaincongressen, waar theorie in praktijk werd omgezet. Die leverden enkele ‘proof of concepts’ op, applicaties die tonen wat de technologie voor een stad als Antwerpen kan betekenen. Een van die applicaties is een app die de hele levensloop van een burger registreert, van de geboorte tot het overlijden. Gebeurtenissen die ‘gelogd’ worden, zetten dan automatisch een hoop administratieve processen in gang. 

Als een dokter of vroedvrouw bijvoorbeeld de geboorte van een kind aanmeldt, kan dat automatisch doorgestuurd worden naar de lokale administratie, Kind en Gezin, de bank, de verzekering en de mutualiteit. Burgers hoeven dan enkel die eerste stap in gang te zetten, de blockchain doet de rest.

Een andere applicatie is gemaakt met een verhuizing van burgers in gedachten. Die zouden in zo’n blockchainapplicatie hun verhuizing eenmaal moeten aangeven, waarna alle belanghebbende partijen automatisch op de hoogte worden gebracht. Gedaan met bewonersvergunningen aanvragen, wachten op de wijkagent, en de energie- en waterleverancier of Bpost op de hoogte brengen. Alles gebeurt automatisch.

Smart zone

Antwerpen wil nu verder aan de kar trekken. ‘Twee jaar lang zal de wijk Sint-Andries, tussen het Zuid en de Groenplaats, uitgebouwd worden tot ‘smart zone’’, legt De Wever uit. ‘Creatieve Antwerpenaren, jonge bedrijven, onderzoeksinstellingen en overheden kunnen daar ideeën over de slimme stad van morgen volop testen. Blockchain kan daarin niet ontbreken. We zullen het proefproject in de ‘smart zone’ dan ook gebruiken om blockchainconcepten uit te testen.'

'Blockchain vormt zo een brug om concrete oplossingen te zoeken die het leven van Antwerpenaren in de stad nog aangenamer maken. Dat is cruciaal: burgers moeten voelen dat die slimme stad van morgen geen verhaal is van onbegrijpelijke technologie, maar van heel praktische toepassingen waarvan je je meteen afvraagt waarom ze niet al lang bestaan.’

Moeilijk kan dat niet zijn, maakt Verhaert zich sterk. ‘Je ziet nu zelf hoe eenvoudig dit allemaal is. Zou je dat niet liever vandaag dan morgen hebben? Dit is digitalisering hoe het moet. Als we vandaag over digitalisering van de overheid spreken, is dat veel te vaak het digitaal maken van bestaande en mateloos inefficiënte processen. Maar als je rommel digitaliseert, wat krijg je dan? Digitale rommel! Met blockchain krijgen we de kans om die processen zelf te herdenken en te hervormen. We moeten als ambtenaren met de toekomst bezig zijn, niet met het verleden.’