Maye Musk: ‘Al zeg ik het zelf, ik was de perfecte moeder'

Kort grijs haar, glanzend blauwe ogen, uitgesproken gelaatstrekken. Maye Musk kan onmogelijk verbergen dat ze een model is. Op haar 69ste is ze nog altijd veelgevraagd. Onlangs was ze te zien op een doos ontbijtgranen, in een video van de Amerikaanse superster Beyoncé en in een reclamespot van de luchtvaartmaatschappij Virgin America. Daarnaast heeft ze al 45 jaar haar eigen diëtisten-praktijk.

Het maakt Musk even ondernemend als haar drie kinderen: Elon (46), Kimbal (45) en Tosca (43). De eerste richtte het elektrische automerk Tesla op en schoot onlangs zijn eigen Roadster de ruimte in met een raket van zijn ruimtevaartbedrijf SpaceX. De tweede verdiende miljoenen als ondernemer en restaurantuitbater. Dochter Tosca regisseert films en richtte pas een streamingdienst op om liefdesromans op het tv-scherm te brengen.

We hebben afgesproken om te lunchen op het terras van Next Door, het restaurant dat haar zoon Kimbal onlangs heeft geopend in Longmont, Colorado. Morgen verzamelen hier dertig leden van de familie Musk om samen te eten. Kimbal zal het feestmaal dit keer zelf bereiden. Maar de winterzon is zo uitnodigend dat hij nog even mee aan tafel schuift.

Moeder en zoon raken meteen verwikkeld in een gesprek over eten, een favoriet onderwerp bij de Musks. Ze hebben het over de trend om rauw voedsel te eten. ‘Afschuwelijk’, roept Maye uit, alsof ze net een kakkerlak heeft gezien in het smetteloze restaurant van haar zoon. ‘Eén keer ben ik in zo’n restaurant gaan eten. Ik kon er geen hap door mijn keel krijgen. Niet te vreten! Ik heb gesmeekt om een hamburger.’

Kimbal glimlacht. Hij weet dat zijn moeder als diëtiste niet hoog oploopt met de elkaar snel opvolgende culinaire rages. Nadat hij samen met zijn broer Elon twee technologiebedrijven uit de grond had gestampt, Zip2 en PayPal, richtte hij de farm-to-table beweging op. Sindsdien beheert hij 13 restaurants, waarin alles draait om onverwerkte, lokaal geteelde producten.

Op het menu staat vandaag gelukkig geen rauwkost, maar de 50:50 burger, half rundvlees en half champignons. ‘De beste burger die ik ooit heb gegeten, en ik ben dol op eten’, zegt Maye met haar sterk Zuid-Afrikaanse accent. ‘Hij kan de mensen aanzetten om meer groenten te eten. In al die jaren dat ik diëtiste ben, heb ik nog nooit iemand ontmoet die genoeg groenten at.’

Van Kimbals ander succesnummer, de glutenvrije gepaneerde calamares, is Maye veel minder onder de indruk. ‘Dat hele glutengedoe is zo belachelijk. Vraag me nooit te dineren met iemand die glutenvrij wil eten. Onlangs heb ik zo iemand nog duidelijk moeten maken dat er niets mis was met zijn pizza, maar dat hij er gewoon te veel van had gegeten. En al die onzin over amandelmelk... Dat is gewoon suikerwater met een amandelsmaakje!’

Maar fundamenteel zijn Maye en haar zoon het eens: er wordt te veel rommel gegeten, en dat moet veranderen. De mensen moeten toegang hebben tot goed en gezond voedsel. Niet toevallig is Maye betrokken bij Kimbals nieuwe vzw, Big Green. Die bouwt honderden ‘oefentuinklaslokalen’ in de openlucht. Kinderen kunnen er alles leren over gezond eten en tuinieren. Er zijn er al 400 actief, in zes grote Amerikaanse steden.

Miss South Africa

Maye Haldeman, een geboren Canadese, heeft geen alledaagse jeugd gehad. Toen ze twee was, verhuisden haar ouders met hun vijf kinderen naar Pretoria in Zuid-Afrika. Ze waren niet rijk en woonden in een niet al te groot huis omgeven met fruitbomen en citrusplanten, die elke dag vruchten op tafel brachten.

Tijdens vakanties vloog Maye met haar vader over de Kalahariwoestijn, op zoek naar een legendarische verloren stad. ‘Meestal was ik luchtziek’, herinnert ze zich. Op school was ze een nerd met een passie voor wetenschap. Leerkrachten stuurden haar naar andere klassen om wiskundevraagstukken uit te leggen aan oudere kinderen. Daar werd ze mee gepest, maar gelukkig kon ze rekenen op haar atletische tweelingzus Kaye om haar te verdedigen.

Maye werd snel onafhankelijk. Op haar 15de begon ze als model te werken. Omdat ze ervan uitging dat haar carrière op haar 18de voorbij zou zijn, ging ze dieetleer studeren. Op haar 21ste stond ze in de finale van Miss South Africa en had ze haar eigen praktijk. Een jaar later, in 1970, trouwde ze met de ingenieur Errol Musk. Negen maanden later werd Elon geboren. Na ongeveer een jaar volgde Kimbal, en niet veel later dochter Tosca.

Het huwelijk hield negen jaar stand. Na haar scheiding zorgde Maye alleen voor de kinderen. Ze hadden het niet breed: bioscoopbezoeken en etentjes waren er niet bij. Maye kon de eindjes aan elkaar knopen dankzij haar diëtistenpraktijk, spreekbeurten en modellenwerk. ‘De kinderen gedroegen zich al die tijd behoorlijk’, zegt ze. ‘Ze hadden ook geen keuze. Ik wilde niet dat ze schoffies werden. Dat kon ik me niet veroorloven.’

Maye was allesbehalve een helikopterouder en tijgermoeder. Ze richtte het leven van haar kinderen niet in, las niet voor, controleerde hun huiswerk niet. Elon, Kimbal en Tosca leerden snel haar handtekening na te bootsen om hun rapporten te ondertekenen. Maye liet hen begaan, net zoals haar ouders dat met haar hadden gedaan. Of ze zich dan nooit zorgen maakte over de toekomst van haar kinderen? ‘Nee’, zegt ze snel. En dan, aarzelend: ‘Ik had er de tijd niet voor.’

‘Ik heb me niet met jullie levens bemoeid’, zegt ze tegen Kimbal, die prompt beaamt dat hij zich als kind altijd heel onafhankelijk voelde. ‘Al zeg ik het zelf, ik was de perfecte moeder’, besluit Maye. Moeder en zoon barsten in lachen uit.

Omdat haar kinderen de wereld op eigen houtje konden ontdekken, ontwikkelden ze al jong hun eigen interesses. Elon was als kind een lezer en een filosoof. Hij zat zo opgesloten in zijn wereldje dat zijn ouders even vreesden dat hij doof was. Elon was gebeten door computers, op zijn twaalfde verkocht hij zijn eerste softwareprogramma. Vrienden maken op school was daarentegen moeilijk, en hij werd lelijk gepest. Maar hij ontwikkelde een ijzersterke band met zijn broer en zus, die hem tot op vandaag recht houdt in het leven.

Ook Tosca ontdekte al jong haar passie. Toen ze vier was, zag ze de muzikale fantasyfilm ‘Xanadu’, en nadien werd haar belangstellling voor film alleen maar groter. Op haar 18de werkte ze in een studio, en sindsdien is ze uitgegroeid tot regisseur.

Maye vertelt hoe ze de kinderen meenam naar een warenhuis toen de jongens nog prille tieners waren. ‘Elon greep meteen een boek en begon te lezen. Tosca hing aan mijn rokken. En Kimbal, die graaide tussen de pepers en begon er goedkeurend aan te snuffelen...’

Kimbal glimlacht. ‘Als ik kookte, ging iedereen aan tafel zitten en hoorden we bij elkaar. Als ik niet kookte, was het eten gewoon niet zo lekker. (buigt zich schalks naar zijn moeder om sorry te zeggen) Dan stopte iedereen snel wat in zijn mond om vervolgens tv te gaan kijken. Dan waren we niet met elkaar verbonden.’

Peperdure paaseieren

Al bij al beleefden de Musks een vrij onbezorgde jeugd met een hoog Huckleberry Finn-gehalte. Misschien kwam het doordat ze in Afrika woonden. Misschien waren hun ouders te erg begaan met hun eigen carrière, of misschien waren het gewoon andere tijden.

De broers maakten raketten en explosieven. Ze crosten met hun fietsen tot Kimbal in de prikkeldraadomheining belandde. ’s Avonds dwaalden ze door gevaarlijk gebied om met een schandalige winstmarge paaseieren te verkopen. Als iemand daar een opmerking over maakte, zei Kimbal tegen de potentiële klanten dat hun bijdrage ‘een steunbetuiging aan toekomstige kapitalisten’ was. Ze probeerden tevergeefs een videospeelhal op te richten, en een enkele keer nam hun vader hen mee naar een casino voor een - overigens illegale - gokpartij.

Er waren ook minpunten. Tijdens enkele periodes in hun tienerjaren woonden de jongens bij hun vader. Elon maakt er geen geheim van dat hij daar spijt van heeft, en dat de relatie met zijn vader allesbehalve goed was. Kimbal kijkt er nuchterder op terug. Net als op de brutaliteiten op school in Zuid-Afrika. ‘Toen mijn moeder ontdekte dat een kind in mijn klas lijfstraf had gekregen, drukte ze me op het hart dat ik haar dat voortaan meteen moest vertellen. Ik zei haar dat ik elke dag slaag kreeg, en dat ze daar niet zo’n heisa over moest maken. De kinderen mochten kiezen waarmee ze gestraft werden. Het cricketbat deed nog het minst pijn, wist ik uit ervaring. De stok en de meetlat kwamen veel harder aan.’

Elon was de eerste van Musks kroost die Zuid-Afrika achter zich liet. Op zijn 17de vertrok hij met een Canadees paspoort dat zijn moeder voor hem had geregeld, en een beetje van haar spaargeld. Ook Tosca wilde emigreren, maar was nog te jong om op eigen houtje te gaan. Dus overtuigde ze Maye, die een doctaraatsstudie wilde aanvatten, om naar Canada te reizen en te bekijken of ze daar kon studeren. Maye deed het en stuurde een enthousiast verslag van haar verblijf in Toronto. Tegen de tijd dat ze weer thuiskwam, had de 15-jarige Tosca alvast het huis en de meeste inboedel verkocht. Maye hoefde alleen nog haar handtekening te zetten, wat ze ook deed.

‘Mijn kinderen doen soms de buitengewoonste dingen’, verzucht Maye, niet zonder trots. Met haar dochter voegde ze zich bij Elon in Toronto, waar ze samen een goedkoop appartement huurden. Opnieuw hadden ze het niet breed. Door kapitaalcontroles in Zuid-Afrika konden ze maar een klein deel van de opbrengsten van het huis gebruiken. Toen Kimbal een jaar later ook naar Canada trok, gingen ze alle vier naar de universiteit. Maye begon opnieuw te werken als model en blies haar diëtistenpraktijk nieuw leven in.

Pas toen de kinderen eindelijk het huis uit waren, kon Maye van haar vrijheid genieten. Ze at wat ze graag at, liep naakt in huis rond, en verhuisde naar New York. ‘De mensen wandelen en praten er snel. Daar voelde ik mij thuis.’

Kimbal, intussen een succesvolle IT-ondernemer, wilde graag leren koken en volgde haar in 2000 naar The Big Apple. Toen twee vliegtuigen zich op een septemberochtend in 2001 in de WTC-torens boorden, kookte hij als vrijwilliger voor de brandweerlui. Het leerde hem opnieuw hoe voedsel de kracht had om mensen bij elkaar te brengen. In 2004 opende hij zijn eerste restaurant.

Naar de sterren

Uiteindelijk belandde de hele familie in de Verenigde Staten: Elon en Tosca in de buurt van Los Angeles, Kimbal in Boulder, Colorado. Toen Tosca van een tweeling beviel, pakte Maye opnieuw haar spullen om haar dochter te gaan helpen.

Ook Elon en Kimbal hebben kinderen en weten intussen wat opvoeden is. Elon heeft zelfs een privéschool opgericht waar ook zijn vijf kinderen naartoe gaan. Ze leren er probleemoplossend denken, in een curriculum dat zich aanpast aan de talenten en de mogelijkheden van de leerlingen. Ad Astra heet de school, ‘naar de sterren’.

Ook daar zit meer achter dan op het eerste gezicht lijkt. Het zegt alles over hoe Elon Musk over opvoeden denkt. Voluit is de Latijnse spreuk ‘per aspera ad astra’, via moeilijkheden naar de sterren. Met andere woorden: je kan de top pas bereiken als de problemen worden overwonnen. Niet toevallig staat de spreuk op een herinneringsplaat voor de verongelukte astronauten van de Apollo 1-missie.

Maye had geen lijfspreuk, maar het lijdt geen twijfel dat ze een stempel heeft gedrukt op de opvoeding van haar kinderen. Naar hedendaagse pedagogische normen was haar aanpak hoogst ongewoon. Haar kinderen kregen een zee van vrijheid om al jong volwassen beslissingen en risico’s te nemen.

De lunch is verorberd. Kimbal neemt alvast afscheid: hij moet dringend aan het familie-etentje van de volgende dag beginnen. Maye blijft nog heel even zitten, alsof ook zij zich voorbereidt op haar volgende taak. Ze heeft haar hele leven niet stilgezeten, maar denkt nog niet aan stoppen. ‘Mijn moeder heeft gewerkt tot ze 96 was’, zegt ze tevreden glimlachend. ‘Voor mij begint het pas.’

© The Economist