‘Het is fijn om niet in het winnende kamp te zitten'
Geen televisieprogramma ging in 2014 meer over de tongen dan ‘De ideale wereld’. Een gesprek met presentator Otto-Jan Ham over Vlaamse vedetten, het comfort van de underdogrol en de grenzen van satire. ‘Waar gehakt is, vallen spaanders.’
Het interview is amper twee minuten ver of Otto-Jan Ham (36) trekt een onbesuisd spurtje van de eettafel naar het kleinste kamertje van zijn huis in Halle. Hij komt terug met een trofee: de onderscheiding als ‘rijzende ster’ die de presentator van ‘De ideale wereld’ in maart kreeg op de Vlaamse Televisiesterren. ‘De reden waarom dat ding op mijn toilet staat? Omdat ik het net iets té vond om het voor het raam te zetten’, zegt hij lachend.
- 36 jaar.
- Geboren in Son, boven Eindhoven. Woont in Halle.
- Werkte voor Studio Brussel en MTV.
- Sinds 2013 een van de nieuwe schermgezichten van Vier. Met de satirische actuashow ‘De ideale wereld’ in 2014 in de prijzen gevallen op de Vlaamse Televisiesterren.
Lees de volledige reeks op tijd.be/detoegift
‘Nee komaan, een ster zijn in Vlaanderen, is dat niet belachelijk? Sterren en vedetten zijn archaïsche begrippen. Vedetten bestáán niet meer, zeker niet in Vlaanderen. Door Twitter en Facebook zijn wij ‘BV’s’ met zijn allen een stuk bereikbaarder geworden. Het lijkt haast alsof we elkaar allemaal persoonlijk kennen. Eerlijk is eerlijk: ik had de prijs ergens ook verwacht. Niet omdat ik mezelf zo goed vind, wel omdat de organisatie gezichtsverlies had geleden als Vier die avond niets had gewonnen. En toevallig was ik de new kid on the block op televisie. (Kijkt vertederd naar het beeldje) En dus staat ze op mijn toilet. Af en toe wrijf ik ze over haar hoofdje en kus ik haar boezem.’
Diezelfde avond keerde ‘De ideale wereld’ ook huiswaarts met de prijs voor beste informatieprogramma. Het was dé verrassing van de Vlaamse vedettenparade. Het prettig gestoorde Vier-programma persifleert immers de actualiteit en zet gewone en invloedrijke Vlamingen in hun hemd. Naar Vlaamse normen is ‘De ideale wereld’ haast ouderwets anarchistische televisie, gemaakt door en voor een volk dat niet echt een traditie in satire heeft.
‘Als opgestoken middenvinger kon die overwinning wel tellen’, blikt hij terug. Naar wie dan? ‘Naar iedereen in de mediawereld: de kranten en de concurrerende zenders. Toen Vier in 2012 begon, waren het misprijzen en het leedvermaak in de mediawereld groot: Allez zeg, Vier: zie ze bezig bij Woestijnvis. Het eerste jaar wás ook moeilijk. En plots waren wij daar met ‘De ideale wereld’. In het begin waren de recensies slecht. Dat had te maken met die negatieve sfeer rond Vier en Woestijnvis. Dat deed pijn, want ik wist dat we met iets unieks bezig waren. Ik ben daar best arrogant in. Ik dacht: zien jullie niet dat dit anders is? (lacht) Ik vond die prijs dus meer dan verdiend. Het was een kantelpunt, ook voor het imago van de zender. Plots deden we weer mee. Het heeft me ontzettend verbaasd dat het zo werkt.’
‘De vraag is,’ vervolgt Ham, ‘wat koopt ge ervoor? De satirische filmpjes van ‘De ideale wereld’ leiden een druk en levendig viraal bestaan, maar op tv vallen de kijkcijfers tegen. Op een topavond haalt het programma amper 200.000 kijkers. Voor een commerciële zender is dat niet goed. Ham: ‘Ik wil niet de slechte verliezer uithangen, maar wij zijn bij uitstek het soort tv-programma dat voor de niet-traditionele manier van kijken wordt gemaakt. En laat dat niet-lineaire kijken het tv-kijken van de toekomst zijn. Mensen bekijken ons gratis op het internet, of onze filmpjes op hun telefoon. Het probleem is dat het meetsysteem met die bakskes nog altijd grotendeels is afgestemd op lineair kijkgedrag. Eigenlijk is het ongelooflijk dat daar nog zo krampachtig aan wordt vastgehouden. Er kijken meer mensen naar YouTube dan naar televisie. Waar kijken mensen online naar? Een kort filmpje van iemand die een schommel tegen zijn muil krijgt. Jij vindt dat misschien niet grappig, maar ik wel. (lacht) Weet je wat het nieuwste van het nieuwste is? Jonge gasten die commentaar geven bij computerspelletjes. Miljoenen volgers!’
Humor mag soms kwetsen. Soms móét het gewoon, zelfs al betekent het dat je niet meer samen door dezelfde deur kunt.
‘Misschien komt er wel een tijd dat ‘De ideale wereld’ los van televisie wordt gemaakt. Al geloof ik nu ook weer niet dat het lineair kijken volledig zal verdwijnen. Het internet blijft een jungle. Dat is de keerzijde van het feit dat alles op elk moment van de dag beschikbaar is. De grote sterkte van lineaire media blijft dat ze richtingbepalend zijn. Mensen hebben nood aan een merk waarmee ze zich kunnen identificeren en waar ze hun karretje aan kunnen hangen. Of dat de Netflixen van deze wereld worden? Ik denk dat Netflix zijn model nog moet finetunen. Dat biedt álles aan, hé.’
‘Het zijn razend interessante tijden voor televisiemakers. Maar ik maak programma’s, ik ben geen technologiewatcher. Ik laat anderen liever in de toekomst kijken. Op dat vlak kijk ik uit naar de toekomstplannen van Telenet (het kabelbedrijf werd dit jaar medeaandeelhouder van De Vijver Media, de holding boven Woestijnvis en de SBS-zenders Vier en Vijf, red). Ik ga er niet van uit dat ze er zijn ingestapt omdat ze nog ergens een zak geld hadden staan. (lacht) Dan hadden ze beter Willy Naessens gevraagd. Neen, wij maken content, zij beheren de technologie: dat kan interessant worden.’
De participatie van Telenet schonk De Vijver Media, en dus Woestijnvis en Vier, de broodnodige financiële ademruimte. Maar er overviel het productiehuis nog meer rampspoed dit jaar. Met Tom Lenaerts, Lieven Scheire en Olivier Goris trokken opnieuw drie creatieve sterkhouders de deur achter zich dicht. Was 2014 het jaar van de wissel van de wacht bij Woestijnvis?
‘Of ik hét nieuwe schermgezicht ben, bedoel je? Dat is mij niet zo expliciet gezegd. Het is uit oprechte bescheidenheid dat ik dit zeg: ik heb niet de ambitie om de nieuwe Tom Lenaerts te worden. Maar ik wil gerust mijn verantwoordelijkheid opnemen. Als het moet, ga ik pal voor deze zenders staan.’ (pauzeert)
‘Het is fijn om niet in het winnende kamp te zitten. Ik heb dat al eens meegemaakt. Toen ik bij Studio Brussel begon, was die zender zo goed als dood. Ik las onlangs een interview met een jonge rocker in een Brits muziekblad: ‘The bigger the loser you are, the better art you’re going to make’, zei die. Dat vond ik een goeie. Ik geloof rotsvast dat we vanuit onze underdogpositie tot betere televisie in staat zijn dan onze concurrenten.’
De bende van Otto-Jan Ham wil in 2015 weer van zich doen spreken met ‘De ideale wereld’, dat op 2 februari herbegint. ‘We moeten nog satirischer durven te zijn, vaker politieke en economische kringen opzoeken. Zo’n politicus als Theo Francken of een manager als Didier Bellens: die vrágen er zo hard om. Je vindt ons soms te braaf? Satire is niet vanzelfsprekend in Vlaanderen. Als Nederlander stoor ik mij vaak aan de humor in Vlaanderen. Flauw, betuttelend, van een schoolmeesterachtige geestigheid. Als puntje bij paaltje komt, trekt een Vlaming zijn kak in. Het hoeft niet altijd subtiel te zijn. Humor mag soms kwetsen. Soms móét het gewoon, zelfs al betekent het dat je niet meer door dezelfde deur kunt. Waar gehakt wordt, vallen spaanders.’
Moet je dan met alles kunnen lachen? Of doet de redactie van ‘De ideale wereld’ wel eens aan zelfcensuur? ‘Op het dieptepunt van IS hadden we een item klaar over onthoofdingen. Dat is geschrapt toen het nieuws van een nieuwe onthoofding binnenliep. Toen de MH17 werd neergehaald boven Oekraïne, liep het programma niet. Het spreekt vanzelf dat je over zo’n schokkend nieuwsfeit geen grap maakt. Als Nederlander vond ik dat de meest aangrijpende gebeurtenis van het jaar. Ik heb op vakantie mijn telefoon afgezet omdat ik de rampspoed op Twitter niet meer kon verdragen. Dat is de keerzijde van de sociale media. Ze zijn razendsnel, maar je denkt dat er een burgeroorlog is uitgebroken terwijl je de eerste betrouwbare verslaggever nog moet horen. Intussen zijn de meeste mensen MH17, IS en ebola al vergeten. Dat was dit jaar nog extremer dan anders: de rampen en crisissen volgden elkaar in ijltempo op. Tegenwoordig gaat het alweer over de indexsprong. Alsof er opeens geen leed meer is in West-Afrika, Oekraïne of Syrië. Dat is toch op het randje van luguber?’
Meest gelezen
- 1 Ghelamco-eigenaar Paul Gheysens verkoopt duurste penthouse van België
- 2 Bijna kwart miljard euro winst voor Gents gamebedrijf Larian Studios
- 3 De must-reads van het weekend
- 4 Brusselse beurs hoopt op boost door alle beleggers te ontmaskeren
- 5 Toch akkoord op klimaattop: ontwikkelingslanden krijgen 300 miljard dollar per jaar