Museum M Leuven: ‘Prikkeling en nieuwsgierigheid, daar draait ons nieuwe concept om’

Door historische en hedendaagse collectiestukken met elkaar te verbinden, krijgt het museum een verhalende structuur in plaats van een les kunstgeschiedenis. Eva Wittocx, afdelingshoofd Hedendaagse Kunst, en Marjan Debaene, afdelingshoofd Oude Kunst, lichten het opzet toe.

Waarin verschilt de nieuwe opstelling van de vroegere?

Eva Wittocx: ‘Een kunstwerk heeft weerhaakjes en meerdere betekenisniveaus: je kunt het op verschillende manieren interpreteren. Met onze nieuwe opstelling willen we de bezoeker uitdagen om out of the box te denken.’

Marjan Debaene: ‘We leggen de link tussen verschillende types kunstwerken, van verschillende makers, uit meerdere periodes. We zetten werken naast elkaar die dezelfde insteek hebben, of die in vorm overeenkomen, of thematisch verbonden zijn. We zetten de bezoeker aan het denken: hoe laat de kunstenaar materie, idee en emotie in elkaar overgaan? Wat wil de kunstenaar vertellen?’

Zo vind je naast het 17^de-eeuwse klassiek schilderij van Wolfgang de Smet ‘Interieur van de Sint-Pieterskerk’ een sculptuur van een leeg museum, een maquette van de hedendaagse kunstenaar van Anna Zacharoff. Of je ziet een videowerk van David Claerbout waarin een kat naast een vogel zit. Je ziet de dreiging en vraagt je af wat er zal gebeuren. Tegelijk treedt de roerloosheid van de vogel en de kat in dialoog met de stillevens in de zaal.

De ervaring is belangrijk?

Marjan Debaene: ‘Je hebt geen voorkennis nodig om een werk te begrijpen. Je kunt genieten van iets zonder meer en je eigen verhaal maken vanuit je achtergrond en bagage. Je mag ook iets niet mooi vinden, je mag zelfs boos worden. Ook dat is een waardevolle reactie, die tot nieuwe inzichten kan leiden. Het is belangrijk dat je ervaart en nadenkt wanneer je naar kunst kijkt. Een werk kan voor elke bezoeker een andere betekenis hebben.’

Eva Wittocx: ‘We stappen af van het klassieke kunsthistorische idee van wat een museumcollectie is en van de puur lineair-chronologische benadering. De kunstgeschiedenis was ook niet rechtlijnig. Stromingen overlappen, er gebeurden verschillende dingen tegelijkertijd, kunstenaars lieten zich door vroegere kunstwerken inspireren. Zo keken de impressionisten naar Rubens, of keek Bruegel naar de miniatuurschilderkunst. De canon is grofweg in de 19^de eeuw en vroege 20^ste eeuw vastgelegd, en daarbij zijn vele verhalen en kunstenaars onderbelicht gebleven. Door verschillende kunsttijdperken samen te brengen, verbinden we kunstwerken ook met topics van vandaag.’

We moeten dus op een andere manier naar kunst kijken?

Marjan Debaene: ‘We bieden nu eerst en vooral een beleving aan. Als je een klassiek schilderij ziet dan kan je dat volledig willen begrijpen, dan probeer je een complex boek te ontcijferen. In onze nieuwe opstelling is dat ontleden geen must om de kunst op een waardevolle manier te beleven.’

Eva Wittocx: ‘We vragen een engagement om te kijken, om de tijd te nemen, een mening te hebben. Elke betrokkenheid is beter dan onverschilligheid. Soms is een schilderij erg pakkend, zoals de beangstigende martelscène in ‘De legende van de heilige Kwinten’, een anoniem werk uit de 16^de eeuw. Dat mag je uiteraard aanstootgevend vinden, ook al is het mooi geschilderd. Het belang van een kunstwerk ligt lang niet altijd in de schoonheid ervan.’

Welke werken komen aan bod?

Marjan Debaene: ‘We hebben een keuze gemaakt uit de hele museumcollectie, die meer van 56.000 objecten bevat. Van de 370 werken die te zien zijn, tonen we er ongeveer 100 voor het eerst – nieuwe aanwinsten hedendaagse kunst en belangrijke oude kunstobjecten – als werken die in het depot opgeslagen waren.’

Eva Wittocx: ‘Een thematische benadering biedt het voordeel dat de collectieopstelling verder gaat dan te focussen op topstukken.’ 

Werd de inrichting van het museum aangepast?

Eva Wittocx: ‘De hele scenografie van de collectiezalen werd vernieuwd, de presentatie vormt daarbij één visueel geheel, waarbij het gebruik van kleur een rol speelt, onder meer door de wanden en de tapijten. Die zijn ook letterlijk richtinggevend en helpen de bezoekers om het parcours te volgen. Door het tapijt gaan mensen trager bewegen en staan ze langer stil bij de kunstwerken, wat wij uiteraard aanmoedigen. We hebben ook geïnvesteerd in een nieuwe museumapp en op enkele plaatsen staan conversation chairs, stoelen waarin je kunt plaatsnemen om dieper in te gaan op specifieke kunstwerken die we linken aan actuele maatschappelijke onderwerpen. Je wordt uitgenodigd om ook zelf input te geven. Met dat materiaal gaan we dan later aan de slag tijdens thema-avonden of workshops. De huidige thema’s gaan over kunst in tijden van conflict, en historische genretaferelen die een situatie van machtsongelijkheid tussen mannen en vrouwen verbeelden.’

Is deze opstelling permanent?

Eva Wittocx: ‘De opstelling blijft vijf jaar staan, maar dat wil niet zeggen dat er niets verandert, want sommige werken gaan in bruikleen en er komen nieuwe bij. Er is ook een kunstwerk dat letterlijk zal groeien. Het werk van Oriol Vilanova bestaat uit honderden toeristische postkaarten van zichten en monumenten, steeds gespiegeld. De kunstenaar blijft nieuwe kaartjes aanbrengen. En er zit zelfs een ansichtkaartje van Leuven bij. Prikkeling en nieuwsgierigheid, daar draait ons nieuwe concept om.’