Aartsconservatief Ebrahim Raisi op weg naar Iraans presidentschap

Zelfs naar Iraanse normen maakte de machtige Raad van Hoeders, die bestaat uit twaalf islamitische geestelijken en geleerden, het wel erg bont. Van de bijna 600 kandidaten die solliciteerden voor de post van nieuwe president, lieten ze er slechts zeven toe. Daarmee is het pad vakkundig geëffend voor opperrechter Ebrahim Raisi.

Op papier heeft Raisi concurrentie van vier andere conservatieven, maar die zijn veel minder bekend. De enige hervormingsgezinde kandidaat, Mohsen Mehralizadeh, verliet woensdag op de laatste campagnedag de race. Volgens het Iraanse persbureau IRNA deed hij dat om de andere gematigde kandidaat, Abdolnasser Hemmati, meer kansen te geven. Veel maakt dat waarschijnlijk niet meer uit. Raisi staat aan kop.

Raisi’s achtergrond is verre van onbesproken. Na de revolutie stapte hij in de magistratuur en van 1985 tot 1988 was hij viceprocureur in de hoofdstad Teheran. In die functie wordt hij door mensenrechtenorganisaties gelinkt aan de executie van duizenden politieke gevangenen en dissidenten. De 60-jarige geestelijke ontkent die beschuldigingen.

Ook in zijn huidige functie als hoofd van de rechterlijke macht is hij niet zonder controverse. In de nasleep van de grote burgerprotesten in 2009 verdedigde hij de executie van een tiental demonstranten. In 2019 zetten de Verenigde Staten Raisi op een sanctielijst wegens mensenrechtenschendingen in gevangenissen. Iran staat bekend om de wrede behandeling van gevangenen. Het is ook een van de weinige landen waar minderjarigen ter dood veroordeeld worden.

Boycot

Raisi werd in 1960 geboren in een dorp in de buurt van de heilige stad Mashhad, de op een na grootste stad van Iran. Als tiener ging hij naar een religieuze school in Qom, waar hij onder Opperste Leider ayatollah Ali Khamenei studeerde en deelnam aan protesten tegen de sjah. Onmiddellijk na de revolutie in 1979 werkte Raisi zich razendsnel op in de hiërarchie. Vandaag is hij een grote vertrouweling van Khamenei.

Het is niet de eerste keer dat hij een gooi waagt naar het presidentschap. In de race van 2017 verloor hij van Rohani. Als Raisi straks wint, belooft hij ‘armoede, corruptie, vernedering en discriminatie’ aan te pakken.

Op sociale media roepen activisten ondertussen op om de schijnverkiezingen te boycotten. Hun protest doet, van ver weliswaar, terugdenken aan de Groene Beweging van 2009. Toen gingen demonstranten en masse de straat op tegen de herverkiezing van toenmalig president Mahmoud Ahmadinejad.

Grootschalige protesten zoals toen lijken er nu evenwel niet in te zitten. Deels door corona, deels door de gelatenheid bij de bevolking die is platgeslagen door de verschroeiende economische crisis van de jongste jaren. Velen zijn het geloof in het systeem compleet kwijt.

Khamenei vreest voor een historisch lage opkomst en drukte de Iraniërs op het hart dat stemmen hun ‘religieuze plicht’ is. Het ziet er niet naar uit dat die oproep effect heeft. Uit een peiling van begin deze maand bleek dat amper 34 procent van plan is naar het stemhokje te trekken.

Nucleaire deal

De vraag is ook wat een nieuwe president voor de Irandeal betekent. De presidentsverkiezingen vallen samen met verwoede pogingen om de deal nieuw leven in te blazen. Die is op sterven na dood nadat de toenmalige Amerikaanse president Donald Trump het nucleaire akkoord in 2018 in de prullenbak had gegooid. In dat akkoord beloofde Iran zijn nucleaire activiteiten aan banden te leggen, in ruil voor de opheffing van de sancties.

‘De tijdsdruk om voor de machtswissel in Iran de deal rond te krijgen, is enorm’, zegt Tom Sauer, hoogleraar internationale politiek aan de Universiteit Antwerpen. Veel meer dan de centrist Rohani staat Raisi voor een keiharde conservatieve lijn en is hij uitgesproken antiwesters.

Toch maakt Sauer zich geen grote zorgen. ‘De deal zo goed als rond. Ook Raisi kan dat niet meer tegenhouden. Ook hij beseft dat de verstikkende Amerikaanse sancties moeten verdwijnen om de economie weer op de rails te krijgen.'

Ambitie

Het is afwachten wat Raisi voor het land en de regio zal betekenen. Ook onder Rohani schoof Iran op in de richting van China en Rusland en dat blijft zonder twijfel zo. Wel lijkt de opening die Rohani naar de VS en Europa had gemaakt zich te sluiten. Als Raisi de verkiezingen wint, controleren de hardliners zowel het parlement als de regering en de rechterlijke macht.

Niet onbelangrijk: Raisi heeft volgens Iraanse media verregaande persoonlijke ambities. Hij wordt genoemd om de 82-jarige Khamenei op te volgen, een job waar ook de tweede zoon van Khamenei op aast. Volgens sommige waarnemers is het daarom geen toeval dat voor Raisi het pad naar het presidentschap zo vlot wordt vrijgemaakt. Het zou een manoeuvre zijn om hem op een zijspoor te zetten, weg van de hoogste topjob in Iran, die van hoogste religieuze leider.