Zombies slaan groei eurozone neer

De productiviteitsgroei in de eurozone is al jaren erg laag. Dit komt deels door de naweeën van de crisis in 2008 en de eurocrisis. Op lange termijn bepaalt de productiviteit van arbeid en kapitaal de groei van de economie. En met die productiviteit gaat het niet zo goed in de eurozone. In de onderstaande grafiek is te zien dat alle westerse landen het slecht doen qua productiviteit, maar zelfs bij die lelijke eendjes steekt de eurozone nog slecht af. Inmiddels is de groei van de productie per gewerkt uur in de eurozone zelfs tot stilstand gekomen.

Over de vraag waarom de productiviteitsgroei in westerse landen zo laag is, is al veel geschreven. Maar een van de belangrijkste verklaringen is die van de zombiebedrijven. Hiermee worden bedrijven bedoeld die eigenlijk al 'dood' (lees: failliet) moesten zijn, maar nog steeds actief zijn. Normaliter zouden dit soort weinig productieve bedrijven door de vrijemarktwerking uit het economische systeem worden verwijderd. Dit kan gebeuren doordat het bedrijf te weinig winst boekt om rente te betalen op zijn bankschulden of schulden terug te betalen, waarna de bank het faillissement kan aanvragen. Maar dat gebeurt dus niet. Het gevolg is dan dat deze zombies de economie als geheel minder productief maken, zodat de economische groei achterblijft.

Zombies zijn dus slecht voor de groei, maar hoe komen we er dan vanaf? Om daar achter te komen, moeten we eerst kijken waarom banken de kredietverlening aan zombiebedrijven niet gewoon stopzetten. Een van de redenen lijkt in ieder geval het lagerentebeleid te zijn van centrale banken. Zo geeft de hoofdeconoom van de Bank van Internationale Betalingen (BIS), Claudio Borio, aan dat de lage rente het voor banken aantrekkelijker maakt om bedrijven uitstel van rentebetalingen en aflossingen te geven. Dit komt omdat alternatieve bestemmingen voor het geld niet heel veel meer opleveren met het klimaat van lage rentes. Hierdoor gaat er minder kapitaal naar gezonde bedrijven. Er is ook bewijs geleverd door Viral Acharya, vice-president van de Reserve Bank of India (RBI), dat laat zien dat deze banken de rente van gezonde bedrijven verhogen, omdat zij de hogere rente beter kunnen dragen. Normaliter zou precies het omgekeerde moeten gebeuren.

Met een aanvullende reden komen nu de onderzoekers Dan Andrews en Filippos Petroulakis van de ECB. Zij hebben onderzoek gedaan naar de relatie tussen de gezondheid van banken en de effecten op de productiviteit van een economie. Hieruit blijkt dat ongezonde banken vaker kredieten hebben uitstaan aan zombiebedrijven dan gezonde banken. Dit zou komen doordat het voor ongezonde banken onaantrekkelijker zou zijn om zombieleningen af te schrijven, dan om ze op hun balans te laten staan. Wat volgens de onderzoekers de vorming van zombiebedrijven extra kan stimuleren, is een inefficiënte faillissementswetgeving. 

Hierdoor zien de onderzoekers dat gezonde bedrijven minder verbetering zien in hun toegang tot financiering, wanneer ze in een sector zitten die veel zombiebedrijven bevat. Door het hoge aantal zombiebedrijven zou er een overdaad aan aanbod - en daarmee concurrentie - op de markt zijn, waardoor de winstmarges afnemen. Deze daling in de winstmarges heeft tot gevolg dat deze hoogproductieve bedrijven slechtere beleningscondities hebben.